Ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Μακρηνών – Λιβισιανών Ν. Μάκρης στο ertnews.gr

31 Ιουλίου 2022

Tόπος που ρίζωσαν και βρήκαν νέα πατρίδα είναι η Νέα Μάκρη για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες από το Λιβίσι και τη Μάκρη. Μέσα από τις συλλογικές τους δράσεις και τους φορείς τους διατηρούν άσβεστη ην ιστορική μνήμη και τη μεταλαμπαδεύουν και στις επόμενες γενιές. Για όλα αυτά μας μίλησε η Πρόεδρος του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Μακρηνών-Λιβισιανών Ν. Μάκρης Αττικής, Δέσποινα Μ. Δαμιανού.

-Πότε έγινε η πρώτη εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στην περιοχή και από ποιες περιοχές ήταν η προέλευσή τους.

-Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή που ονομάστηκε αργότερα Νέα Μάκρη, προέρχονταν από το Λιβίσι και τη Μάκρη της νοτιοδυτικής Μ. Ασίας. Οι δύο πόλεις, Μάκρη και Λιβίσι, απείχαν 6-7 χιλιόμετρα μεταξύ τους, το Λιβίσι ήταν χτισμένο στην πλευρά ενός λόφου που ανήκε στο Όρος Αντίκραγος, ενώ η Μάκρη ήταν παράλια με φυσικό λιμάνι στον κόλπο του Γλαύκου. Είχαν κτιστεί στα ερείπια των αρχαίων πόλεων της Τελμησσού και Καρμυλησσού αντίστοιχα, κατοικούνταν από πολλά χρόνια από πληθυσμούς με προέλευση τα Δωδεκάνησα (ειδικότερα Ρόδο, Σύμη), την Κύπρο, το εσωτερικό της Μ Ασίας και την μητροπολιτική Ελλάδα (Πελοπόννησο μετά τα Ορλωφικά 1770, Κρήτη κ.ά). Στα μικρασιατικά παράλια μετακινούνταν συνεχώς για εργασία ή μόνιμη εγκατάσταση άτομα ή ομάδες από τη Μητροπολιτική Ελλάδα και κυρίως τα νησιά του Αιγαίου.

προσφυγικό σπίτι στη Νέα Μάκρη

Τον Σεπτέμβριο ίσως και Οκτώβριο του 1922 οι Μακρηνοί και οι Λιβισιανοί, όπως και οι άλλοι Μικρασιάτες των νοτίων παραλίων αναγκάστηκαν από την οθωμανική διοίκηση να εγκαταλείψου τις εστίες τους. Οι συνθήκες εγκατάλειψης ήταν σκληρές. Οι άνδρες από 16-17 χρόνων μέχρι 60 είχαν στρατευθεί υποχρεωτικά από τον τουρκικό στρατό (τάγματα εργασίας), ενώ κάποιοι είχαν δραπετεύσει στην Ελλάδα και πολλοί στο Εξωτερικό ως φυγόστρατοι ή λιποτάκτες. Οι γυναίκες με τα μικρά παιδιά και τους γέροντες ετοίμασαν τα απαραίτητα κι όσα επιτρεπόταν να πάρουν μαζί τους κι έφυγαν. (Στο λιμάνι της Μάκρης τους έκαναν έλεγχο για χρήματα και χρυσαφικά και τους τα αποσπούσαν. Κάποιοι εμπιστεύτηκαν σε γείτονες και φίλους Τούρκους κοσμήματα και πολύτιμα αντικείμενα να τα πάνε στη Ρόδο κι από εκεί να τα παραλάβουν αργότερα οι πρόσφυγες όπως και έγινε). Οι περισσότεροι έφυγαν εσπευσμένα από το φόβο της έκρυθμης κατάστασης που είχε δημιουργηθεί πληρώνοντας οι ίδιοι τα καΐκια που τους μετέφεραν στη Ρόδο. Άλλοι κατέφυγαν μέσω Λιβισίου στο Καστελλόριζο κι από εκεί με ελληνικά πλοία διοχετεύθηκαν σε διάφορα νησιά του Αιγαίου ή την Κρήτη. Από τη Ρόδο, τους παρέλαβαν ελληνικά πλοία και τους μετέφεραν στον Πειραιά, στην Ιτέα, στην Κέα και αλλού.

-Ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης τα πρώτα χρόνια και η σχέση τους με τον τοπικό πληθυσμό.

-Η μεταφορά και εγκατάσταση των προσφύγων στη Ν Μάκρη έγινε τον Νοέμβριο του 1923 σε σκηνές που προμήθευσε ο στρατός και σε κάποια μισογκρεμισμένα οικήματα σε όλη την περιοχή. Η περιοχή ήταν δασώδης και άγρια αλλά όμορφη και κυρίως έμοιαζε πολύ με την πατρίδα που εγκατέλειψαν οι πρόσφυγες.

Η περιοχή της σημερινής Ν Μάκρης, στη ΒΑ Αττική, ανήκε στη Μονή Πεντέλης. Εντοπίστηκε από άτομα τα οποία είχαν προσφυγική καταγωγή ή σχέση με τους πρόσφυγες από τη Μάκρη και το Λιβίσι, τα οποία την υπέδειξαν ως κατάλληλη. Το συγκεκριμένο μέρος λεγόταν Ξυλοκέριζα. Εδώ ήταν εγκατεστημένοι μερικοί σκηνίτες μετακινούμενοι Βλάχοι (περίπου δέκα οικογένειες) κτηνοτρόφοι που κινούνταν μεταξύ Ραπεντώσας (Διόνυσος) και Ανατολής (πρόβουνα του Διονύσου). Επίσης στην περιοχή ήταν εγκαταστημένες λίγες (5-6)οικογένειες Σμυρνιών που είχαν έρθει νωρίτερα (ίσως από τον πρώτο διωγμό, 1918). Στον γειτονικό Μαραθώνα, Γραμματικό κλπ. κατοικούσαν μόνιμα Αρβανίτες, οι οποίοι αντίθετα με τους Βλάχους αντέδρασαν στην εγκατάσταση των προσφύγων. Χρειάστηκε η νομική και καθολική υποστήριξη των προσφύγων για να καμφθεί η αντίδραση των κατοίκων του Μαραθώνα και να υπογραφεί η παραχώρηση της έκτασης από την Μονή Πεντέλης στους πρόσφυγες.

Ο οικισμός των προσφύγων χτίστηκε από την ΕΑΠ. Οι εργασίες άρχισαν το 1924 και ολοκληρώθηκαν το 1927. Ο συνοικισμός σχεδιάστηκε για τη στέγαση 93 οικογενειών από τη Μάκρη και το Λιβίσι στις οποίες περιλαμβάνονταν και οι πέντε οικογένειες από τη Σμύρνη, που ήταν ήδη εγκατεστημένες εκεί. Το κάθε σπίτι αποτελούνταν από χωλ, δύο δωμάτια, κουζίνα και αυλή, σε οικόπεδο 500 περίπου τ.μ. Τα σπίτια παραδόθηκαν χωρίς παράθυρα, πόρτες στέγη, τα οποία πρόσθεσαν οι πρόσφυγες. Κάθε σπίτι αποτιμήθηκε 22.000 δραχμές, ποσόν το οποίο συμψηφίστηκε με την αποζημίωση της χαμένης περιουσίας τους.

Οι συνθήκες διαβίωσης αρχικά ήταν πολύ δύσκολες. Είχαν να αντιμετωπίσουν χειμώνα σε σκηνές και μισογκρεμισμένα καταλύματα, δεν είχαν δουλειές και επιπλέον υπήρχε η μάστιγα της ελονοσίας από τα έλη στην τοποθεσία Βάλτος της περιοχής, η οποία ταλαιπώρησε τον πληθυσμό μέχρι το 1932, οπότε έγιναν αποστραγγιστικά έργα. Οι πρόσφυγες από τη Μάκρη και το Λιβίσι ενώ στην συντριπτική τους πλειονότητα ήταν τεχνίτες (υποδηματοποιοί, καλαϊτζήδες, ξυλουργοί, χτίστες), στη Ν Μάκρη αναγκάστηκαν να ασχοληθούν με τη γη κι έγιναν οι περισσότεροι γεωργοί. Με την πάροδο του χρόνου διαμορφώθηκε η τοπική οικονομία και οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν με την ανοικοδόμηση κατοικιών και το εμπόριο. Από τη δεκαετία ’50 η Ν Μάκρη αναδεικνύεται ως τόπος παραθερισμού.

-Υπάρχουν στην περιοχή κτίσματα από εκείνη την περίοδο, αλλά και μνημεία για τον προσφυγικό ελληνισμό;

-Στη Ν. Μάκρη διασώζονται ακόμη 3-4 σπίτια του προσφυγικού οικισμού. Στο σύνολό τους τα προσφυγικά σπίτια αντικαταστάθηκαν με νέες οικοδομές ήδη από τη δεκαετία ’60.

Υπάρχει ένα κεντρικό μνημείο μπροστά από το κτήριο του (πρώην) Δήμου Ν Μάκρης όπου αναγράφονται τα ονόματα των αρχηγών των οικογενειών των Μικρασιατών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στη Ν Μάκρη και όπου κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο, διαβάζονται τα ονόματά τους και εκφωνείται ένας λόγος στη μνήμη τους.-Πότε ιδρύθηκε ο Σύλλογός σας

-Ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Μακρηνών-Λιβισσιανών Ν Μάκρης ιδρύθηκε το 2005. Ήδη όμως από το 1975 είχε ιδρυθεί ο Επιμορφωτικός Σύλλογος Νέας Μάκρης με ιδρυτικά μέλη στη συντριπτική πλειοψηφία τους απογόνους των προσφύγων του ’22 αλλά και νέους κατοίκους της Ν Μάκρης.. Στην πορεία του, για ένα διάστημα, έδωσε μεγαλύτερο βάρος στις αθλητικές δραστηριότητες. Ετσι προέκυψε η ανάγκη για ένα μικρασιατικό Σύλλογο ο οποίος θα είχε ως στόχο της διαφύλαξη της μικρασιατικής ταυτότητας, την ευαισθητοποίηση των νεότερων σε θέματα μικρασιατικού πολιτισμού με τη δημιουργία αρχείων (φωτογραφικού κ.ά.), ξεναγήσεων, παρουσιάσεις εκδόσεων κλπ και τη συμμετοχή του σε πολιτιστικά γεγονότα τοπικά ή ευρύτερης εμβέλειας.

-Πότε ιδρύθηκε το Μουσείο και τι εκθέματα περιλαμβάνει. Πως μπορεί να το επισκεφτεί κάποιος ατομικά ή συλλογικά αν πρόκειται για σύλλογο.

-Το μουσείο, για την ακρίβεια οι μουσειακές μας συλλογές δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά από τον Επιμορφωτικό Σύλλογο, του οποίου τα μέλη με καταγωγή από τη Μάκρη και το Λιβίσι είχαν την ευαισθησία να συγκεντρώσουν αντικείμενα του υλικού πολιτισμού των προσφύγων.

Τη δεκαετία του ’70 και αρχές του ’80 οι πρόσφυγες δώρισαν αντικείμενα εξοπλισμού του σπιτιού, ρουχισμό, σκεύη κουζίνας, σφραγίδες, φορεσιές κλπ. στον Επιμορφωτικό Σύλλογο. Για ένα διάστημα λειτούργησε ένα «μουσείο» του Συλλόγου σε χώρο ακατάλληλο.

Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν τα αντικείμενα σε νέο χώρο όπου στεγάστηκε ο Επιμορφωτικός. Στη διάρκεια αυτών των μετακινήσεων πολλά αντικείμενα καταστράφηκαν ή χάθηκαν.

Τα εναπομείναντα μαζί με μερικές νέες δωρεές αποτελούν το υλικό του «μουσείου», το οποίο στεγάζεται στο σύλλογό μας. Η τρέχουσα συλλογή περιλαμβάνει ενδύματα, ρουχισμό-εξοπλισμό σπιτιού, κεντήματα με την μικρασιάτικη βελονιά της μπιμπίλας, οικιακά σκεύη, κασέλες, φορεσιές κ.ά.

Η επίσκεψη στη μουσειακή μας συλλογή γίνεται μετά από επικοινωνία με τηλέφωνο το οποίο αναγράφεται στη σελίδα του fb Σύλλογος Μακρηνών – Λιβισιανών Ν. Μάκρης (Τηλ Συλλόγου 22940 97431 και 6977864855) και σε πινακίδα στην είσοδο του Συλλόγου μας στον οποίο περιλαμβάνονται και οι μουσειακές συλλογές. Σχετικές πληροφορίες παρέχονται επίσης από το Δημοτικό διαμέρισμα Ν Μάκρης. Η επίσκεψη περιλαμβάνει και ξενάγηση.

Συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος

Σχετικά θέματα με τη Νέα Μάκρη

Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στη Νέα Μάκρη

Εθνικός Λυκίας – Νέας Μάκρης: Με Μικρασιάτικη ρίζα από το Μεσοπόλεμο έως σήμερα στα γήπεδα της Αττικής

Σχετικά θέματα

To www.ertnews.gr στο Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας (φωτορεπορτάζ)

Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στη Νέα Αρτάκη Ευβοίας (φωτορεπορτάζ)

Ο Σύνδεσμος Μικρασιατών Προσφύγων Χαλανδρίου «Οι Ρίζες» στο www.ertnews.gr

Οι Μικρασιάτες του Μαρμαρά στα Νέα Παλάτια Ωρωπού και το μουσείο προσφυγικής μνήμης (φωτορεπορτάζ)

Τα «απολυμαντήρια» της Καλαμαριάς και οι Μικρασιάτες πρόσφυγες

Θ. Καστανίδης: “1922-1923 Εκατό χρόνια μετά το Μακρονήσι λύνει τη σιωπή του” (audio)

Με τη σημαία που θυμίζει τη Μικρασιατική καταστροφή στο Δημαρχείο