Συγγραφέας Ρόντρικ Μπίτον στην ΕΡΤ: Η Ελλάδα, μεταξύ Ανατολής και Δύσης, επιλέγει πάντα τη Δύση

«Η επίσημη Ελλάδα πάντοτε μπροστά στην επιλογή Δύσης και Ανατολής, επιλέγει τη Δύση. Επισήμως πηγαίνει με τη Δύση», επισήμανε μεταξύ άλλων ο συγγραφέας του βιβλίου«Οι Έλληνες, μια παγκόσμια ιστορία» Ρόντρικ Μπίτον, μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ «Επίλογος», και τον Απόστολο Μαγγηριάδη σε μια συζήτηση για τη σύγχρονη έννοια του όρου «φιλέλληνας» αλλά και για τη σημασία των ελληνικών σπουδών ανά τον κόσμο. 

Επισημαίνεται ότι ο διακεκριμένος Σκωτσέζος ελληνιστής καθηγητής πρόσφατα πολιτογραφήθηκε τιμητικά ως Έλληνας πολίτης.

Ολόκληρη η συνέντευξη:

Απόστολος Μαγγηριάδης: Κύριε Μπίτον, γράψατε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Οι Έλληνες, μια παγκόσμια ιστορία», κατά κάποιον τρόπο καταλαβαίνω ότι η ιστορία η ελληνική είναι και παγκόσμια. Μπορείτε να μας το εξηγήσετε λίγο αυτό;

Ρόντρικ Μπίτον: Τι να σας πω; Η ιστορία βέβαια είναι παγκόσμια με διπλή σημασία. Γιατί πρώτα απ’ όλα θέλω να τονίσω ότι η συμβολή των Ελλήνων κατά καιρούς σε όλη την παγκόσμια ιστορία είναι τεράστια. Αλλά επίσης ότι σε διάφορες ιστορικές εποχές, οι Έλληνες ή όπως τονίζω οι ελληνόφωνοι, έχουν περάσει παντού στον κόσμο, έχουν φτάσει στις πέντε κατοικημένες ηπείρους, οπότε ο ελληνισμός κυριολεκτικά αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο.

Απόστολος Μαγγηριάδης: Στο βιβλίο σας «Οι Έλληνες» χρησιμοποιείτε τη γλώσσα ως τον συνδετικό κρίκο των ανθρώπων που έζησαν εδώ τα τελευταία 3.500 χρόνια. Είναι η γλώσσα τελικά το βασικό στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας;

Ρόντρικ Μπίτον: Ναι, για ταυτότητα αποφεύγω να μιλώ, προτίμησα τη γλώσσα ως νήμα Αριάδνης αν θέλετε, ή για συνδετικό κρίκο σε όλη την αφήγηση που είναι η ιστορία, γιατί πέρα από όλες τις φιλολογίες περί εθνικής ταυτότητας και τι ακριβώς σημαίνει και πως φτιάχνεται ή κληρονομείται ή πως γίνεται, η γλώσσα είναι ένα γεγονός, υπάρχει, έχουμε τεκμήρια, έχουμε ακόμα τα πήλινα κομμάτια με τη γραμμική Β που χρονολογούνται από το 1014 π.Χ. σας παρακαλώ, αλλά η γλώσσα που έμεινε μέσα σε αυτά τα γραπτά είναι η ελληνική, είναι η γνωστή μας ελληνική γλώσσα που διαμορφώνεται, εξελίσσεται συνέχεια, εννοείται όπως όλες οι κλασικές γλώσσες του κόσμου. Αλλά για τη συνέχεια και για τη διάρκεια της γλώσσας έχουμε φυσικά τεκμήρια. Δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανένας ποτέ ότι για 3.500 χρόνια και ομιλείται και γράφεται η ελληνική γλώσσα συνέχεια, καλλιεργείται μια συνέχεια δηλαδή. Και το ερώτημα μου μέσα στο βιβλίο είναι “Τι γίνεται με τους ανθρώπους που μιλούν και εκφράζουν και καλλιεργούν αυτή τη γλώσσα;” Έτσι, από μία άποψη η προσέγγισή μου δεν διαφέρει από το πατροπαράδοτο του Παπαρρηγόπουλου ας πούμε ή του Αποστόλου Βακαλόπουλου που είναι το πολύ γνωστό σχήμα της ιστορίας του Ελληνισμού που βέβαια δεν το αμφισβητώ, ότι πρόκειται για μία διάρκεια. Αλλά ενώ ο Παραρρηγόπουλος ισχυρίζεται στην αρχή του βιβλίου του ότι το ελληνικό έθνος σημαίνει όλους όσους μίλησαν και μιλούν την ελληνική γλώσσα, τώρα στον 21ο αιώνα δεν στέκει. Είναι ωραίο το ρητό, αλλά δεν στέκει. Η έννοια του έθνους είναι πολύ πιο περίπλοκη από ότι το φαντάζονταν την εποχή του Παραρρηγόπουλου. Άρα πιάνω κυριολεκτικά το νήμα το δικό του της γλώσσας αλλά δεν ξεκινώ με τίποτα εκ των προτέρων ας πούμε για εθνική ταυτότητα, ούτε για έθνος. Γιατί ακόμα και ο όρος “έθνος” έχει ελάχιστη σημασία πολλαπλές φορές μέσα στην ιστορία. Και να το πω αλλιώτικα, εσείς οι αναγνώστες θα αποφασίσετε αν αντέχετε μέχρι το τέλος του βιβλίου. Που ακριβώς έγκειται το ελληνικό έθνος; Τι σημαίνει ελληνικό έθνος σήμερα δηλαδή και μέσα σε όλο αυτό το μεγάλο ιστορικό πλαίσιο;

Απόστολος Μαγγηριάδης: Η εθνική ιστορία όπως γράφετε και στο βιβλίο σας είναι η ιστορία που λέμε στους εαυτούς μας και αυτό λίγο πολύ νομίζω συμβαίνει σε όλα τα έθνη-κράτη. Το ερώτημα εδώ είναι πως βλέπουν οι υπόλοιποι, οι άλλοι τη δική μας ιστορία;

Ρόντρικ Μπίτον: Στον πρόλογο που προσέθεσα στην ελληνική έκδοση φέρνω το ανέκδοτο από το δικό μου δημοτικό σχολείο. Όπου στη Σκωτία όλο μαθαίναμε για μάχες ανάμεσα σε Άγγλους και Σκωτσέζους σας παρακαλώ, γιατί για εμάς τότε οι Εγγλέζοι είναι οι κατακτητές, τη μικρή μας Σκωτία. Δηλαδή μεγαλώνεις με μερικές ιστορίες-μύθους, δηλαδή είναι η πραγματική ιστορία αλλά μυθοποιείται κάτα κάποιον τρόπο και προβάλλεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο που βέβαια έχει ενδιαφέρον. Και εννοείται ότι με αυτήν την έννοια μέσα σε έναν λαό, μέσα σε έναν πολιτισμό, μια κοινωνία ας πούμε θα προβληθεί, θα καλλιεργηθεί η ομαδική ιστορία, η ομαδική αντίληψη του παρελθόντος με σκοπιμότητα, με στόχο δηλαδή την αυτογνωσία του εαυτού μας ας πούμε, ενώ ο ξένος το βλέπει αλλιώτικα, εννοείται. Και εδώ με ακούτε να μιλώ ελληνικά αλλά είναι γεγονός ότι είμαι ξένος και από την άλλη άκρη της Ευρώπης. Οπότε εννοείται ότι βλέπω την ελληνική ιστορία με άλλη ματιά από άλλη προοπτική. Πιστεύω ότι δεν βλάπτει αυτό, ότι η ξένη ματιά κάτι μπορεί να προσφέρει τέλος πάντων.

Απόστολος Μαγγηριάδης: Τον όρο «φιλέλληνας» η Δύση τον γνώρισε εκεί στο 1750, στον 18ο αιώνα και βεβαίως ο φιλελληνισμός κορυφώθηκε στον αγώνα της Ανεξαρτησίας με αρκετούς από την Αμερική και την Ευρώπη να έρχονται και να πολεμούν στον ελληνικό πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Ποιο είναι το νόημα που έχει σήμερα ο όρος «φιλελληνισμός»; Ποια είναι η σύγχρονη χρήση του; Ποιους αφορά;

Ρόντρικ Μπίτον: Είναι όρος που έχει αλλάξει αρκετά σημασία και στην αρχή σήμαινε όσους ξένους βέβαια λάτρευαν την ελληνική αρχαιότητα. Το γνωστό παράδειγμα είναι ο Γερμανός ο Βίνκελμαν, ιστορικός της αρχαίας τέχνης δηλαδή και αυτός είναι ο πρώτος μάλλον που καθιερώνει την αρχαία ελληνική της κλασικής περιόδου ως η ακμή της ανθρώπινης τέχνης. Αλλά βέβαια αλλάζει σχήμα, αλλάζει νόημα κατά τους καιρούς, τον καιρό του ’21. Ενώ τότε οι φιλέλληνες είναι όσοι όπως ο συμπατριώτης μου ο λόρδος Βύρωνας που κατέβηκαν, πήραν τα άρματα, όπλα και πολλοί χάθηκαν, θυσιάστηκαν μέσα στον αγώνα. Και για μένα ο όρος «φιλέλληνας» πιο πολύ έχει αυτή την ιστορική σημασία, ότι ανήκει σε μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο που είναι η αποκατάσταση της εθνικής ελευθερίας εδώ στην Ελλάδα. Και για το λόγο αυτό αποφεύγω τον ίδιο όρο ως κάτι να πούμε τυχαία στις μέρες μας τώρα. Και όταν οι φίλοι μου ας πούμε με αποκαλούν “μα είσαι και εσύ φιλέλληνας” πάντοτε διστάζω γιατί λέω καλά, ο φιλελληνισμός είναι ιστορικό φαινόμενο, έχουν ξεπεραστεί αυτά, απλώς ένας σημερινός φίλος της Ελλάδας και των Ελλήνων ας πούμε, σημαίνει κάτι άλλο από το «Φιλέλληνας».

Απόστολος Μαγγηριάδης: Στην Ελλάδα υπάρχει μια αντίφαση, από τη μία πλευρά υπάρχει μια έντονη ρωσοφιλία, από την άλλη πλευρά στα 200 χρόνια ελληνικού κράτους, η χώρα δεν αμφισβήτησε ποτέ την πρόσδεσή της με τους θεσμούς της Δύσης, το ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πώς το εξηγείτε αυτό;

Ρόντρικ Μπίτον: Ναι, πολύ σωστά όπως λέτε, η επίσημη Ελλάδα πάντοτε μπροστά στην επιλογή Δύσης και Ανατολής, επιλέγει τη Δύση. Επισήμως πηγαίνει με τη Δύση. Αλλά ξέρουμε όλοι ότι η λεγόμενη Ρωμιοσύνη ας πούμε, με τις βαθιές ρίζες στην ορθοδοξία, με το Βυζάντιο έχει μία τάση, μία νοσταλγία ας πούμε που βλέπει προς το… Επίσης στους θρύλους περί ξανθού γένους που θα αποκαταστήσει την ελευθερία, το οποίο δεν έγινε ποτέ. Και ιδιαίτερα στις μέρες μας που βέβαια στιγματίζονται από το λεγόμενο ουκρανικό ξαφνιάζομαι πως, το ξέρω, εκτιμώ ότι υπάρχει αυτό, η ρωσοφιλία που λέτε. Αλλά ποιος θα δικαιολογηθεί τώρα; Τι στην οργή, γιατί παλεύουν οι Ουκρανοί αν δεν είναι ακριβώς για την ίδια την ελευθερία για την οποία πάλεψαν οι ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης τότε; Ακριβώς αυτός ο ίδιος πόλεμος, ο ίδιος αγώνας είναι για την ελευθερία. Η μόνη διαφορά είναι ότι οι Έλληνες έπρεπε να πολεμήσουν πριν αποκαταστήσουν την ελευθερία τους. Οι Ουκρανοί απέκτησαν την ελευθερία με συμβάσεις και μετά μπαίνει ο Ρώσος και τα παίρνει όλα πίσω. Σαν ας πούμε την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου, είκοσι χρόνια μετά την επανάσταση, να έχουν ξαναμπεί οι Τούρκοι στην Ελλάδα και να πουν ότι όλα αυτά δεν είναι τίποτα, θα τα πάρουμε πίσω γιατί είναι δικά μας, ήτανε και θα είναι στο μέλλον. Και οι Ευρωπαίοι που είχανε εγγυηθεί την ελληνική ελευθερία, τι θα είχανε τώρα; Θα έσκυβαν τη ράχη;

Απόστολος Μαγγηριάδης: Ποια είναι η τύχη των κλασικών σπουδών σήμερα στον κόσμο; Στα πανεπιστήμια; Και το λέω αυτό γιατί γίνεται μια πολύ μεγάλη συζήτηση για την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και την ανάγκη οι μαθητές, οι φοιτητές να χρησιμοποιούν την κοινή λογική και τα εργαλεία που δίνουν οι κλασικές σπουδές.

Ρόντρικ Μπίτον: Ναι αλλά ας μην ξεχάσουμε ότι όλη αυτή η τεχνητή νοημοσύνη και όλες οι βάσεις της σημερινής τεχνολογίας, έχουν τις καταβολές τους στην ελληνική αρχαιότητα. Και οι αξίες περισσότερο από όλα, οι αξίες πάνω στις οποίες βασίζονται οι τεχνολογίες και οι επιστήμες, πάλι από εκεί ξεφύτρωσαν. Άρα δεν μπορούμε με τίποτα να χάσουμε επαφή με τις βασικές ρίζες του δικού μας του πολιτισμού. Και ας μην ξεχάσουμε επίσης ότι αυτός ο πολιτισμός, κακά τα ψέματα, και όσο να λένε για ιμπεριαλισμό και αποκιοκρατισμό και διάφορα δεινά, με διάφορους τρόπους έχει διατρέξει όλη την υφήλιο. Άλλη μια έννοια της παγκοσμιότητας του ελληνισμού και αυτοί είναι οι λόγοι, γιατί οι κλασικές σπουδές παραμένουν και είναι απαραίτητες παντού. Και κάτι άλλο, μπορεί να είναι και παράδοξο, όσο ξέρω ακόμα σε χώρες που δυστυχώς παίρνουν όλο και περισσότερο απολυταρχική τάση τώρα δεν κόπηκαν οι κλασικές σπουδές: Ρωσία, Κίνα. Οι Κινέζοι φαίνεται να ενδιαφέρονται άφθονα για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, κάτι να κρατήσουμε από αυτό.

Πηγή: ΕΡΤ

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More