Εκπαιδευτικός: ένα επάγγελμα σε κρίση παγκοσμίως – Υπάρχει διέξοδος;
Η έλλειψη κατάρτισης, οι μη ελκυστικές συνθήκες εργασίας και η ανεπαρκής χρηματοδότηση υπονομεύουν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού και επιδεινώνουν την παγκόσμια μαθησιακή κρίση, συμπεραίνει η Unesco, σε μια απόπειρα να εξηγήσει ένα πρόβλημα που βρίσκεται σε ανησυχητική άνοδο σε παγκόσμια κλίμακα: τις ελλείψεις εκπαιδευτικών.
Και το πρόβλημα διογκώνεται περαιτέρω, αν αναλογιστούμε ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Unesco, σε όλον τον κόσμο θα χρειαστούν επιπλέον 69 εκατομμύρια εκπαιδευτικοί για να επιτευχθεί ο στόχος «της παγκόσμιας βασικής εκπαίδευσης ως το 2030». Συγκεκριμένα, υπάρχει ανάγκη για επιπλέον 24,4 εκατομμύρια δασκάλους στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και περίπου 44,4 εκατομμύρια δασκάλους για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Μια παγκόσμια κρίση
Με μερικές από τις πιο πολυπληθείς τάξεις στον κόσμο, η υποσαχάρια Αφρική έχει την πρωτιά στους πιο επιβαρυμένους εκπαιδευτικούς και τα πιο υποστελεχωμένα συστήματα εκπαίδευσης, με το 90% των σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς. «Κατά μέσο όρο υπάρχει ένας εκπαιδευτικός ανά 56 μαθητές δημοτικού σχολείου και ένας εκπαιδευτικός ανά 55 μαθητές στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση», επεσήμανε ο Μπορέν Σακρούν, διευθυντής του τμήματος Πολιτικών και Συστημάτων Δια Βίου Μάθησης στην Unesco.
Αναλογία εκπαιδευμένων εκπαιδευτικών και μαθητών ανά βαθμίδα εκπαίδευσης (προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) και ανά περιοχή (βάσει συνολικού αριθμού μαθητών), με βάση στοιχεία του 2020 ή τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα δεδομένα (Πηγή: Ινστιτούτο Στατιστικής της Unesco, 2022)
Η περιοχή με το δεύτερο μεγαλύτερο έλλειμμα είναι η Νότια Ασία: Η UNESCO προβλέπει ότι 1,7 εκατομμύρια επιπλέον εκπαιδευτικοί θα χρειαστούν σε πρωτοβάθμιο επίπεδο και 5,3 εκατομμύρια στη δευτεροβάθμια.
Στις ΗΠΑ παρατηρείται μια «πρωτόγνωρη» κρίση. Στα τέλη Αυγούστου η εφημερίδα Washington Post έκανε λόγο για «καταστροφικές ελλείψεις», σημειώνοντας ότι ποτέ η χώρα «δεν έχει αντιμετωπίσει μια τόσο σοβαρή κατάσταση».
Σε κάποιες περιοχές των ΗΠΑ, εξαιτίας των μεγάλων ελλείψεων σε εκπαιδευτικούς, δοκιμάζεται πιλοτικά ένα μοντέλο ομαδικής διδασκαλίας, που επιτρέπει στους δασκάλους να συνδυάζουν τάξεις και βαθμίδες εκπαίδευσης, κάνοντας εναλλαγές μεταξύ διδασκαλίας μεγάλων ομάδων, ατομικών παρεμβάσεων, μικρών ομάδων μελέτης ή ό,τι η ομάδα συμφωνεί ότι είναι προτεραιότητα κάθε μέρα (AP Photo/Matt York)
Βασικό πρόβλημα οι χαμηλοί μισθοί
Η κρίση επιτείνεται από τους μη ανταγωνιστικούς μισθούς. Τα στοιχεία της UNESCO δείχνουν ότι 6 στις 10 χώρες πληρώνουν λιγότερο τους δασκάλους πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από άλλους επαγγελματίες με παρόμοια προσόντα. Αυτό το κριτήριο είναι ιδιαίτερα εμφανές στις χώρες υψηλού εισοδήματος. Σε 5 από τις 6 χώρες αυτής της ομάδας, οι δάσκαλοι πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης κερδίζουν λιγότερα από άλλους επαγγελματίες με τους οποίους μπορούν να συγκριθούν.
Τρεις χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν μια αξιέπαινη μισθολογική πολιτική για εκπαιδευτικούς: η Σιγκαπούρη, με μέσο μισθό ίσο με το 139% των συγκρίσιμων επαγγελμάτων, η Ισπανία (125%) και η Δημοκρατία της Κορέας (124%).
Οι διαφορές μεταξύ του μισθού των καθηγητών γυμνασίου και άλλων επαγγελματιών με αντίστοιχα προσόντα απεικονίζονται στο ακόλουθο διάγραμμα του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με στοιχεία του 2021. Στην Ελλάδα καταγράφεται μία σχέση 0,7.
Στη Γαλλία, μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι στη δεκαετία του 1980, οι μηνιαίες απολαβές ενός αρχάριου δασκάλου ήταν 2,3 φορές πάνω από τον κατώτατο μισθό. Σήμερα, αυτό ισοδυναμεί με μόλις 1,2 φορές.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των κυβερνήσεων, ως το 2025 θα σημειώνονται ελλείψεις 25.000 εκπαιδευτικών στη Γερμανία και ως το 2030, 30.000 στην Πορτογαλία.
Μεταξύ άλλων, η Γερμανία, η Πορτογαλία, η Σουηδία και η Ιταλία είναι αντιμέτωπες και με «μαζικές συνταξιοδοτήσεις, κάτι που θα επιδεινώσει το πρόβλημα», προειδοποίησε ο Ερίκ Σαρμπονιέ, ειδικός σε θέματα εκπαίδευσης στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Στην Ιταλία το 60% των εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι άνω των 50 ετών, ποσοστό που στη Γερμανία φτάνει το 37%, στην Πορτογαλία το 42%, στη Σουηδία 36% και στη Γαλλία το 23%, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ.
(AP Photo/Michel Spingler, File)
Κλειδί η εκτίμηση του έργου των εκπαιδευτικών
Οι αιτίες για το φαινόμενο αυτό είναι πολλές. Πέρα από το χαμηλό επίπεδο των μισθών και την επιδείνωση των συνθηκών εργασίας, ο Ρεζίς Μαλέ, καθηγητής της Επιστήμης της Εκπαίδευσης στο πανεπιστήμιο του Μπορντό αναδεικνύει μια ακόμη διάσταση: αυτή «της απουσίας εκτίμησης, αναγνώρισης» του έργου των εκπαιδευτικών.
Η έλλειψη σεβασμού και υποστήριξης έρχεται αμέσως μετά τους χαμηλούς μισθούς και τις ελλείψεις εκπαιδευτικού προσωπικού στην ιεράρχηση των κυρίαρχων προβλημάτων από τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας στις Η.Π.Α., όπως καταγράφονται στην έρευνα της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Δασκάλων (American Federation of Teachers) τον Ιούνιο του 2022.
Σύμφωνα με τον ειδικό του ΟΟΣΑ, Ερίκ Σαρμπονιέ, οι ελλείψεις εκπαιδευτικών είναι «ένα ανησυχητικό θέμα για το οποίο πρέπει να δράσουμε», εκφράζοντας την πεποίθηση ότι μπορεί να λυθεί. «Η Φινλανδία, η Νότια Κορέα και η Ιρλανδία τα πάνε καλά χάρη σε προληπτικά μέτρα που έχουν λάβει», σημειώνει ο ίδιος, και επειδή «η κοινωνία εκτιμά το επάγγελμα» του εκπαιδευτικού.
«Η UNESCO ανέκαθεν τοποθετούσε τους εκπαιδευτικούς στο επίκεντρο του αγώνα για το δικαίωμα στην χωρίς αποκλεισμούς και ποιοτική εκπαίδευση. Είναι επιτακτική ανάγκη να αναγνωρίσουμε την αξία αυτού του επαγγέλματος, από το οποίο εξαρτάται το μέλλον των παιδιών μας», τονίζει η γενική διευθύντρια της UNESCO, Ωντρέ Αζουλέ.
Το burnout των εκπαιδευτικών κορυφώθηκε με την πανδημία
Ο άθλος που κλήθηκαν να υλοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί σε όλον τον κόσμο κατά τη διάρκεια των lockdown, «έκαψε» τους περισσότερους από αυτούς.
Δυσαρεστημένο με τη δουλειά του δήλωσε το 74% των ερωτηθέντων στην έρευνα της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Δασκάλων (American Federation of Teachers) τον Ιούνιο του 2022, τεράστια αύξηση από το 41% που είχε πει το ίδιο το 2020. Το 40% δήλωσε μάλλιστα ότι πιθανότατα θα εγκατέλειπε το επάγγελμα στα επόμενα δύο χρόνια.
Αποκαλυπτικά ήταν και τα αποτελέσματα έρευνας που διεξήγαγε στις αρχές του 2022 το National Education Association, το μεγαλύτερο σωματείο των ΗΠΑ που εκπροσωπεί σχεδόν 3 εκατομμύρια εκπαιδευτικούς. Σύμφωνα με αυτά, οι τεράστιες ελλείψεις προσωπικού στα δημόσια σχολεία της Αμερικής προξενούν όλο και περισσότερο burn-out στους εκπαιδευτικούς, με ένα ανησυχητικό 55% να δηλώνει μετά την πανδημία ότι είναι έτοιμο να εγκαταλείψει το επάγγελμα που αγαπά νωρίτερα από το προγραμματισμένο.
Στα επόμενα πέντε χρόνια σχεδιάζει να παραιτηθεί και το 44% των δασκάλων στην Αγγλία, γράφει η Guardian, οι περισσότεροι εξαιτίας του τεράστιου φόρτου εργασίας τους. Αλλά και στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας, μια έρευνα σε 8.600 δασκάλους διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς σχεδιάζουν να εγκαταλείψουν το επάγγελμα στην προσεχή πενταετία.
Ωστόσο, προηγούμενη έρευνα έχει δείξει ότι πολλοί από όσους λένε ότι θέλουν να παραιτηθούν δεν θα το κάνουν στην πραγματικότητα – οι προβληματισμοί για τη συνταξιοδότηση, τα χρήματα και άλλοι παράγοντες τους κρατούν στην τάξη, παρά τη δυσαρέσκεια. Χωρίς όμως να μπορούν να αποδώσουν προς το καλύτερο συμφέρον των μαθητών.
Προς το παρόν πάντως, στην πλειοψηφία τους οι εκπαιδευτικοί -τουλάχιστον στις Η.Π.Α., σύμφωνα με την έρευνα της American Federation of Teachers- έχουν αποθαρρυνθεί τόσο πολύ από τις παρούσες συνθήκες, που δεν θα συνιστούσαν σε κάποιον να ακολουθήσει το επάγγελμά τους. Αξιοσημείωτη είναι και η προοδευτική αύξηση αυτής της τάσης, ανάλογα με τα χρόνια προϋπηρεσίας τους στον χώρο (από 65% τα πρώτα 6 χρόνια, φτάνει σε 76% σε όσους κάνουν αυτή τη δουλειά περισσότερα από 15 χρόνια).
Οι προτάσεις της Unesco για την «έξοδο από την κρίση»
Από τη μελέτη της Unesco που δημοσιεύθηκε στις αρχές Οκτωβρίου 2022, προέκυψαν τρεις τομείς δράσης για την υποστήριξη και την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και του εκπαιδευτικού προσωπικού:
Επιτάχυνση των προσπαθειών για τη βελτίωση της κατάστασης των εκπαιδευτικών και των συνθηκών εργασίας τους, για να γίνει το επάγγελμα του εκπαιδευτικού πιο ελκυστικό μέσω ισχυρού κοινωνικού διαλόγου και συμμετοχής των εκπαιδευτικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την εκπαίδευση
Επιτάχυνση του ρυθμού και βελτίωση της ποιότητας της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών μέσω της υιοθέτησης ολοκληρωμένων εθνικών πολιτικών για τους εκπαιδευτικούς και το διδακτικό προσωπικό
Βελτίωση της χρηματοδότησης για τους εκπαιδευτικούς μέσω ολοκληρωμένων εθνικών στρατηγικών μεταρρύθμισης και αποτελεσματικής λειτουργικής διακυβέρνησης και ειδικών οικονομικών στρατηγικών
(AP Photo/Michel Spingler, File)
Και τι προτείνουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί;
Για την αντιμετώπιση της εξουθένωσης των εκπαιδευτικών, μεταξύ των προτάσεων στην έρευνα της National Education Association, η αύξηση των μισθών των εκπαιδευτικών λαμβάνει την ισχυρότερη υποστήριξη (96%), ακολουθούμενη από την παροχή πρόσθετης υποστήριξης ψυχικής υγείας στους μαθητές (94%), την πρόσληψη περισσότερων δασκάλων (93%), την πρόσληψη περισσότερου υποστηρικτικού προσωπικού (92%), και τη μείωση της γραφειοκρατίας (90%).
Αν ακούσουμε τις φωνές των εκπαιδευτικών και βασιστούμε στις εμπειρίες τους, τα σχολεία μας θα γίνουν ένα πολύ πιο θετικό και φιλόξενο μέρος. Μην ξεχνάμε πως, αν είναι εκείνοι καλά, θα είναι και τα παιδιά μας.
Με πληροφορίες από: Unesco, OECD, AFP, Washington Post, National Education Association, EdWeek, AFT, GPE, Guardian, Sydney Morning Herald, Education Next
www.ertnews.gr
Διαβάστε περισσότερα… Read More
