«Με τα μάτια ανοιχτά»: 7ο αφιέρωμα στο ελληνικό ντοκιμαντέρ στην Ταινιοθήκη

«Επειδή η πραγματικότητα γράφει τα καλύτερα σενάρια», η Ένωση Ελληνικού Ντοκιμαντέρ (ΕΕΝ) προσκαλεί τους σινεφίλ στο 7ο αφιέρωμα στο κινηματογραφικό αυτό είδος, που θα πραγματοποιηθεί στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, υπό τον τίτλο «Με τα μάτια ανοιχτά», από τις 13 έως τις 16 Οκτωβρίου 2022.

Τρία ελληνικά μουσικά ντοκιμαντέρ και ένα μικρό αφιέρωμα στον Ροβήρο Μανθούλη αποτελούν βασικές θεματικές ενότητες της εκδήλωσης.

Επίσημη προσκεκλημένη της ΕΕΝ είναι Ουκρανή σκηνοθέτις Αλίσα Κοβαλένκο, η οποία το Σάββατο, 15 Οκτωβρίου, θα παρουσιάσει την ταινία της “Home Games” και στη συνέχεια θα δώσει masterclass με θέμα τις δυσκολίες που αντιμετώπισε γυρίζοντας ντοκιμαντέρ σε συνθήκες πολέμου.

Στο τέλος κάθε ταινίας θα ακολουθεί Q & A με τους σκηνοθέτες

To πορτραίτο δύο αυτο-οργανωμένων εκπαιδευτικών εγχειρημάτων προσχολικής ηλικίας, τα οποία χρησιμοποιούν συνδυασμό μη-συμβατικών εκπαιδευτικών μεθόδων. Το «Μικρό Δέντρο» στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί με βάση τις αξίες της ελευθεριακής εκπαίδευσης και της βιωματικής μάθησης, ενώ στο Σχολείο του Δάσους «Ο Μικρός Ντουνιάς» στη Λέσβο κάθε μέρα παιδιά ντόπιων και προσφύγων παίζουν και μαθαίνουν μαζί στη φύση.

18:00 – 20:00    Ζαμπέτα / 13΄/ Ελισάβετ & Σοφία Σφυρή

Η Ζαμπέτα ακολουθεί τη γιαγιά μας μία μέρα της ζωής της, καθώς βλέπει τηλεόραση, μιλάει στο τηλέφωνο, επισκέπτεται το ΚΑΠΗ της γειτονιάς της. Ταυτόχρονα μας αφηγείται πώς αναγκάστηκε από τον πρώτο της ανδρα να μετακομίσει στον Καναδά και πώς κατάφερε να επιστρέψει και να πάρει διαζύγιο στην Ελλάδα του ‘60.

Τι Συνέβη στην Λάρισα (Μια ιστορία για τον Nat Birchall)  / 72΄/  Δημήτρης Παπαδόπουλος, Ιωάννης Κολαξίζης

Ο Nat Birchall είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της βρετανικής τζαζ σκηνής του Μάντσεστερ. Ο Κώστας Βουλτσίδης είναι ο εμπνευστής του Duende Jazz Bar στη Λάρισα, το 2009. Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί την πορεία τους και εστιάζει στη δημιουργία του θρυλικού άλμπουμ Nat Birchall Quintet: Live In Larissa, το οποίο έγινε παγκοσμίως αποδεκτό από κοινό και κριτικούς το 2014, τη χρονιά που πολλοί μουσικόφιλοι αναρωτήθηκαν: «Πού είναι η Λάρισα; Τι συνέβη στη Λάρισα;»

20:00 – 22:00    Το Ταξίδι του Άσκαυλου / 87΄/ Γιώργος Αρβανίτης

Ένα ταξίδι στο Αιγαίο πέλαγος, κατά το οποίο ο άσκαυλος, η αρχαία ελληνική γκάιντα αναβιώνει στα χέρια μουσικών που κρατούν ζωντανή μια αρχαία παράδοση. Το όργανο βρίσκει αργά αλλά σίγουρα τον δρόμο του προς την πόλη, όπου οι σύγχρονοι μουσικοί το φέρνουν στη σύγχρονη μουσική σκηνή. Ο θεατής γίνεται μάρτυρας αυτής της αναβίωσης και, μαζί με τους πρωταγωνιστές, ανακαλύπτει κάτι που σχεδόν έχει χαθεί: τα έθιμα και το ήθος των ανθρώπων μιας άλλης εποχής, και μια προφορική παράδοση που κάποτε ήταν τρόπος ζωής, διατηρούμενη κατά τη διάρκεια των αιώνων.

22:00 – 00:00  Αεραλάνδη / 94΄/ Χάρης Ραφτογιάννης

«Η πραγματικότητα δεν υπάρχει»: Αυτό είναι το σύνθημα της χαοτικής και ανοιχτής μουσικής μπάντας Αέρα Πατέρα. Όταν κάποια μέλη, κουρασμένα από το διαρκές χάος, απαιτήσουν μια μορφή συγκρότησης, ο Τζίμης –ο άτυπος αρχηγός του γκρουπ– θα πρέπει να συμβιβαστεί ή να αναμετρηθεί άλλη μια φορά με την «Πραγματικότητα που δεν υπάρχει».

Παρασκευή 14 Οκτωβρίου

16:00 – 17:40 Η Μουσική των Πραγμάτων / 90΄/ Μένιος Καραγιάννης

Τρεις άνθρωποι απόλυτα προσηλωμένοι και αφοσιωμένοι σε αυτό που κάνουν. Ένας μουσικός, ένας ξυλουργός κι ένας φωτογράφος, μας προσκαλούν στον προσωπικό τους κόσμο και μας αποκαλύπτουν τις πιο ευαίσθητες πτυχές της δουλειάς τους. Χωρίς λόγια, οι εικόνες και οι ήχοι αποκτούν άλλη σημασία, ενώ η μουσική γεννιέται ζωντανά, στις συναντήσεις με τα πράγματα. Η ταινία μας ταξιδεύει σε μια πορεία χωρίς προορισμό, στις λεπτομέρειες όπου κρύβεται το σύμπαν.

17:45 – 18:00 Χαιρετισμοί από ΥΠΠΟ, ΕΚΚ, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

18:00 – 19:30 Οφειλή / 77΄/ Σταύρος Ψυλλάκης

«Ο κάθε άνθρωπος που γνωρίζουμε στη ζωή μας είναι ένα ταξίδι και πολλές φορές νιώθουμε από την αρχή αν θα ταξιδέψουμε μαζί του πρώτη θέση ή χωρίς αποσκευές και με άδειες τσέπες».

Ο Αλέκος Ζούκας είναι ένας άνθρωπος ιδιαίτερα αγαπητός, γλεντζές και ταυτόχρονα βαθιά στοχαστικός που δύσκολα ξεχνάς αν τον γνωρίσεις. Στην ταινία, τα ταξίδια του Αλέκου, με τους φίλους του και τον σκηνοθέτη, στην Πυρσόγιαννη εναλλάσσονται με τις εκμυστηρεύσεις του από την εμπειρία του με τον καρκίνο και ο ίδιος αντιμετωπίζεται σαν λογοτεχνικός «ήρωας». Δεν ειναι μία βιογραφία του Αλέκου.

19:30 – 22:00 Αφιέρωμα στον Ροβήρο Μανθούλη

Οι Ναυαγοί της Ιστορίας / 52΄/ Ροβήρος Μανθούλης

«Ελλάδα, οι ναυαγοί της Ιστορίας» (1977, 49’). Το ντοκιμαντέρ, γυρισμένο για τη γαλλική και την ελβετική τηλεόραση, αναζητά την ταυτότητα του Ελληνα, μετά τις συρρικνώσεις που υπέστη η Ελλάδα από την Μικρασιατική Καταστροφή και την εσωτερική μετανάστευση από διάφορες φτωχές περιοχές προς τις παρυφές των μεγαλουπόλεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Μανιάτικα, η γειτονιά του Πειραιά που προέκυψε από την εσωτερική μετανάστευση κατοίκων της Μάνης, στην οποία γυρίστηκε το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας. Περιέχει μαρτυρίες από ποντιακά και τουρκομερίτικα τραγούδια, από μανιάτικα μοιρολόγια καθώς και στιχουργικό σχόλιο του Διονύση Σαββόπουλου, καθώς ο ίδιος είναι από προσφυγική μικρασιατική οικογένεια.

Κινηματογράφος του πραγματικού (LE CINEMA DU REEL 1981,48 min)

Μια ταινία- ντοκουμέντο για το «δημιουργικό ντοκιμαντέρ» και την ιστορία του:
Φλάερτι, ο «κινηματογράφος- μάτι» του Βερτόβ, η βρετανική σχολή της δεκαετίας του ΄30, το σινεμά-βεριτέ στη Γαλλία τη δεκαετία του ΄50. Συνεντεύξεις με τους: Ζαν Ρους, Εντγκαρ Μορέν, Ανρί Στορκ, Γιόρις Ίβενς, Ναγκίσα Οσίμα κ.α. Για τη σειρά «Κινηματογραφικές ματιές» της Anne Andrieux.
Παρασκήνιο, απόσπασμα από την εκπομπή για τον Ροβήρο Μανθούλη / 13΄/ Κώστας Μαχαίρας

22:00 – 00:00 Δήμητρα Κ / 73΄/ Εύα Στεφανή

Η Δήμητρα είναι εργαζόμενη στο χώρο του σεξ και επί χρόνια πρόεδρος του σωματείου Ατόμων Εργαζόμενων στο Σεξ Ελλάδας. Αγαπάει τη δουλειά της και υπήρξε ιδιοκτήτρια σε ένα από τα παλαιότερα σπίτια της Αθήνας. Η ταινία σκιαγραφεί το πορτρέτο της Δήμητρας στη διάρκεια δώδεκα χρόνων. Ταυτόχρονα, η κάμερα καταγράφει όψεις της πόλης που αλλάζει, σημαδεμένη από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Γνωρίζοντας τη Δήμητρα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα στερεότυπα μας για το σεξ, την γυναικεία επιθυμία, την ατομική ελευθερία, αλλά και τον τρόπο που μας αλλάζουν οι δοκιμασίες σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές.

Σάββατο 15 Οκτωβρίου

16:00 – 18:00

Vidisova / 10΄/ Γιώργος Παναγόπουλος

Ο κύριος Τάσος ξανάχτισε το σπίτι των παιδικών του αναμνήσεων με τα χέρια του, σε ένα μικρό χωριό που καταστράφηκε μαζικά από τους ίδιους τους κατοίκους του στα τέλη της δεκαετίας του ’60, προκειμένου να επιδοτηθούν ως σεισμόπληκτοι και να χτίσουν ένα νέο χωριό. Ένα ντοκιμαντέρ για τη μνήμη, το πέρασμα του χρόνου και το συλλογικό τραύμα.

Broken Boats / 19΄/ Δημήτρης Ταμβακάκης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ώστε να μειώσει την υπεραλίευση άρχισε να επιδοτεί την καταστροφή παραδοσιακών καϊκιών. Μέσα στην κρίση, πάνω από 12.500 παραδοσιακά καϊκιά καταστράφηκαν, και η αρχαία τέχνη των καραβομαραγκών σιγά σιγά εξαφανίζεται. Το Broken Boats (Σπασμένα Σκαριά) καταγραφεί αυτό το γεγονός από την οπτική των ανθρώπων που επηρεαστήκαν.

Θάλεια με Γιώτα / 33΄/ Θοδωρής Ιωαννίδης

H διπλωματική ταινία «Θάλεια με γιώτα» παρουσιάζει στιγμές από τη ζωή του Τάκη Μοσχοπουλίδη. Ο Τάκης μας βυθίζει στον κόσμο του ο οποίος αποτελείται από αλκοόλ και ξύλινες κατασκευές αντίστοιχες με εκείνες των τεχνιτών μοντελισμού. Γεμάτος με ξυλόκολλα στα χέρια και με απανωτά τσιγάρα δείχνει απόλυτη αφοσίωση στα καλλιτεχνικά του δημιουργήματα και αφηγείται ιστορίες από τη ζωή του. Στις ιστορίες του κυριαρχεί η φράση ‘’Sex, drugs and rock’n’roll’’ στα δεδομένα της ελληνικής επαρχίας των 90s, μια φράση που τώρα την πληρώνει ακριβά.

18:00 – 19:30  Επιστροφή στη Γη / 60΄/ Χρύσα Τζελέπη, Άκης Κερσανίδης

Ο Έκτορας Μαυρίδης είναι κεραμίστας. Αφοσιωμένος τα τελευταία χρόνια στο εν εξελίξει έργο του σβώλοι, διερευνά το αποτύπωμα της αρχέγονης φόρμας στον δημόσιο χώρο. Οι σβώλοι που συλλέγει από το οργωμένο χωράφι είναι η πρώτη ύλη. Η μορφή τους, η μυρωδιά του υγρού χώματος τού ξυπνούν αναμνήσεις. Τους παρατηρεί, τους αγγίζει. Θέλει να τους μεταμορφώσει. Δουλεύει με τη φωτιά, το νερό, το χρόνο. Το σώμα μεταφέρει την ενέργεια, η ψυχή του το βαθύ μπλε χρώμα. Τώρα οι σβώλοι δεν έχουν βάρος, αιωρούνται πάνω από τα στάχυα, μαζί με ένα κομμάτι των αναμνήσεων και της ταυτότητας του δημιουργού τους, του Έκτορα.

19:30 – 22:00 Home Games / 86΄/ Alisa Kovalenko

Το Home Games είναι ένα “διαλυμένο” παραμύθι που απεικονίζει μια κρίσιμη στιγμή στη ζωή της Alina, μιας 20χρονης κοπέλας , ενός “μωρού εκατομμυρίων δολαρίων” από το Κίεβο, της οποίας το πάθος για το ποδόσφαιρο της δίνει την ευκαιρία να σωθεί από τη φτώχεια.

***Masterclass από την Alisa Kovalenko, με θέμα τις συνθήκες και τις δυσκολίες που συναντά κάνοντας ταινίες σε συνθήκες πολέμου.

22:00 – 00:00 Μέσα από το Τζάμι / 83΄/ Χρήστος Μπάρμπας

Tον Μάιο του 2020, κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown της χώρας και για δύο μήνες, σ’ ένα γηροκομείο στον Άγιο Στέφανο, βόρεια της Αθήνας, το προσωπικό και οι φιλοξενούμενοι, έζησαν έναν επιπρόσθετο εγκλεισμό, αφού σφράγισαν την μονάδα για προληπτικούς λόγους. Το ντοκιμαντέρ καταγράφει αυτή την πράξη, που εκείνη τη στιγμή ήταν μοναδική σε εθνικό, ευρωπαϊκό, ίσως και παγκόσμιο επίπεδο.

Κυριακή 16 Οκτωβρίου

16:00 – 18:30 Ταινίες από τα εργαστήρια των προηγούμενων ετών

Εν Ομονοία /10΄/ ‘Ολγα Μπακοπούλου
Όνειρα σε Ρόδες / 33΄/ Σοφία Λιούλια
Rooms with a view / 22΄/ Νικολέττα Παράσχη, Νίκος Παπαδημητρίου
Όσα Ξέπλυνε η Βροχή / 14΄/ Ιωάννα Τσιλιλή
Οι τοίχοι που μιλάνε / 21’ / Βασιλική Μυλωνά
Οι Νότες πίσω από τον Κανόνα / 15΄/ Λάζαρος Ασμής
It’s not about bikes / 8΄/ Βασίλης Λώλης
Δ΄ Λυκείου / 14΄/ Αιμιλία Βακουφάρη
Dresscode / 10΄/ Σούζαν Χρυσοβιτσινού

18:30 – 19:30  Fossils / 51΄/ Πάνος Αρβανιτάκης

Οι δραστηριότητες της ΔΕΗ στην περιοχή της Εορδαίας μεταλλάσσουν ένα τόπο που μοιάζει “ξένος”, ανοίκειος. Μια αέναη διαδικασία που δεν σταματάει ποτέ. Άνθρωποι και μηχανές στήνουν ένα σκηνικό δυσοίωνου Μέλλοντος. Ο μόχθος και η ελπίδα διαφυγής εξανθρωπίζουν αυτό τον τόπο.

19:30 – 22:00  Χρυσή Αυγή – Υπόθεση Όλων Μας / 117΄/ Ανζελίκ Κουρούνης

Πέντε χρόνια μετά την κυκλοφορία της πολυσυζητημένης και πολυβραβευμένης ταινίας «Χρυσή Αυγή, προσωπική υπόθεση», η Angelique Kourounis επιστρέφει με τη νέα της ταινία. To ντοκιμαντέρ «Χρυσή Αυγή. Υπόθεση όλων μας. Ποιά αντίσταση;», είναι η συνέχεια και ολοκλήρωση της πολυετούς έρευνάς για την Χρυσή Αυγή και διατρέχει τα πεντέμισι χρόνια της ιστορικής δίκης κατά του ναζιστικού αυτού μορφώματος. Ταυτόχρονα, το ντοκιμαντέρ ανακαλύπτει την εσωτερική λειτουργία της Χρυσής Αυγής μέσα από τα αναγνωστέα της δίκης και επικεντρώνεται στη Μάγδα Φύσσα, που υποχρέωσε την ελληνική κοινωνία να σταματήσει να κλείνει τα μάτια στην άνοδο της Χρυσής Αυγής.

22:00 – 00:00  Τα Λουλούδια Λείπουν / 16΄ / Ίλμα Τυρμπετάρι, Αλέξανδρος Καντόρος

Σε ένα μικρό χωριό με το όνομα Ντρίστ έχουν απομείνει ελάχιστοι κάτοικοι, λόγω μετανάστευσης. Ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται μια ηλικιωμένη γυναίκα, η οποία ζει την δική της καθημερινότητα μακριά από αυτούς που αγαπά. Ενώ το χωριό και οι άνθρωποι φαίνονται εγκαταλειμμένοι, η φύση ανθίζει απρόσκοπτα, εμπλουτίζοντας την ζωή τους.

Εκεί που κάποτε Ζούσαν οι Νεκροί / 71΄/ Μάριος Κλεφτάκης, Ισαβέλλα Αλωπούδη

Κάιρο, Αίγυπτος: μια μεγαλούπολη 25 εκατομμυρίων προσπαθεί να βρει ξανά τον ρυθμό της. Πριν από περίπου μια δεκαετία, η Αραβική Άνοιξη συγκλόνισε την πολιτική σκηνή της χώρας. Η ανατροπή του καθεστώτος έφερε ουσιαστικές αλλαγές στην ήδη ταλαιπωρημένη καθημερινότητα. Δίπλα στο κέντρο της χαοτικής πόλης βρίσκεται μια αχανής νεκρόπολη. Μισό εκατομμύριο άστεγοι βρίσκουν καταφύγιο μέσα στους τάφους. Προσπαθούν να επιβιώσουν στην πιο ήσυχη γειτονιά της πόλης, γνωστή και ως Αράφα, η πόλη των νεκρών.