Έρευνα: Η μικροβιακή αντοχή επιδεινώνει το πρόβλημα της νεογνικής σήψης στις αναπτυσσόμενες χώρες (long read)

Η νεογνική σήψη προκαλείται όταν ένα βρέφος πάθει λοίμωξη στο αίμα, μέσα στον πρώτο μήνα της ζωής του. Σε όλο τον κόσμο, εκτιμάται ότι το 15% έως 24% όλων των νεογνικών θανάτων οφείλεται σε σήψη. Η πάθηση, η οποία μπορεί αρχικά να φαίνεται ακίνδυνη αλλά επιδεινώνεται πολύ γρήγορα, είναι πιο συχνή στα νεογέννητα από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα, επηρεάζοντας περίπου 3 εκατομμύρια μωρά παγκοσμίως. Τα νεογέννητα μπορεί να μολυνθούν από επιβλαβή βακτήρια πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τη γέννησή. Δεδομένου ότι το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη πλήρως, τα μωρά μπορεί στη συνέχεια να δυσκολευτούν να καταπολεμήσουν το βακτήριο.

Τα νεογέννητα σε φτωχότερες χώρες όπου η πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη και αποστειρωμένο εξοπλισμό και εγκαταστάσεις μπορεί να είναι δύσκολη, κινδυνεύουν ιδιαίτερα. Η επίπτωση της νεογνικής σήψης εκτιμάται ότι είναι 1,8 φορές υψηλότερη στις χώρες μεσαίου εισοδήματος και 3,5 φορές υψηλότερη στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, σε σύγκριση με τις πλουσιότερες χώρες. Επίσης, το 39% όλων των παγκόσμιων θανάτων από νεογνική σήψη καταγράφονται στη Νότια Ασία.

Τώρα ένας νέος εχθρός κάνει τη νεογνική σήψη ακόμη πιο επικίνδυνη: τα λεγόμενα υπερβακτήρια, βακτήρια δηλαδή που έχουν γίνει ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

«Έχουμε δει ότι η αυξανόμενη μικροβιακή αντοχή στις αναπτυσσόμενες χώρες επιδεινώνει το πρόβλημα της νεογνικής σήψης», δήλωσε στο BBC ο Μοχάμεντ Σαχιντουλά, καθηγητής νεογνολογίας στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο Bangabandhu Sheikh Mujib στο Μπαγκλαντές.

«Η νεογνική σήψη είναι πλέον μία από τις κύριες αιτίες εισαγωγής σε νοσοκομεία και θανάτων στο Μπαγκλαντές. Πρόκειται για μια καταστροφική απώλεια», τόνισε ο επιστήμονας.

Πώς όμως η υπερβολική χρήση των αντιβιοτικών, τα οποία έχουν σώσει τόσες πολλές ανθρώπινες ζωές από τη δεκαετία του 1940, κατέληξε να αποτελεί απειλή για τα πιο ευάλωτα μωρά του κόσμου;

Το πρόβλημα των υπερβακτηρίων

Το 2021, η πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές, Σεΐχ Χασίνα, προειδοποίησε τους παγκόσμιους ηγέτες ότι η μικροβιακή αντοχή θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια πιο σοβαρή κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία από την Covid-19 εάν δεν αντιμετωπιστεί. Μέχρι τότε, οι επιστήμονες είχαν ήδη προειδοποιήσει εδώ και πολλά χρόνια ότι η μεγάλη χρήση αντιβιοτικών εξελισσόταν σε σοβαρό πρόβλημα.

Τα υπερβακτήρια εξελίσσονται επειδή τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τα περισσότερα, αλλά όχι όλα τα βακτήρια. Κάποια επιβιώνουν επειδή διαθέτουν γονίδια που τα καθιστούν ανθεκτικά. Στη συνέχεια αναπαράγονται και μπορούν να μεταφέρουν τα γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά σε άλλα βακτήρια που βρίσκονται κοντά, μέσω μιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως «οριζόντια μεταφορά γονιδίων».

Ως αποτέλεσμα, τα νοσοκομεία μπορούν να γίνουν χώροι αναπαραγωγής ανθεκτικών στελεχών και τα κάποτε ισχυρά φάρμακα γίνονται όλο και λιγότερο αποτελεσματικά. Εάν ένα βρέφος μολυνθεί σε νοσοκομειακό περιβάλλον, τα υπεύθυνα βακτήρια θα είναι μάλλον ανθεκτικά στα διαθέσιμα φάρμακα, εξήγησε ο Σαχιντουλά.

«Αόρατα» μωρά

Ενώ η θνησιμότητα των παιδιών κάτω των 5 ετών έχει μειωθεί κατά πολύ τις τελευταίες δεκαετίες, «η νεογνική επιβίωση έχει μείνει πίσω», σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Σύμπραξης Έρευνας και Ανάπτυξης Αντιβιοτικών (GARDP).

«Η μεγαλύτερη πρόκληση για την αντιμετώπιση της σήψης στα βρέφη είναι να γνωρίζουμε ποιος οργανισμός προκαλεί τη λοίμωξη – δεν είναι πάντα δυνατό να απομονωθεί σε ορισμένες περιπτώσεις ή ακόμη και να προσδιοριστεί αν έχουν λοίμωξη», εξήγησε η Σάλι Έλλις, επικεφαλής του προγράμματος αντιβιοτικών για παιδιά στο GARDP. Η διάγνωση περιπλέκεται από τη συχνή παρουσία άλλων καταστάσεων που μοιάζουν με τη σήψη, ιδίως στα πρόωρα βρέφη, και την απουσία βέλτιστων διαγνωστικών δοκιμασιών, πρόσθεσε.

Μια ξεχωριστή μελέτη διαπίστωσε ότι το 2019, σχεδόν 140.000 θάνατοι νεογέννητων προκλήθηκαν από μικροβιακή αντοχή. Παρόλα αυτά όμως, «τα μωρά παραμένουν παραμελημένα και ‘αόρατα’ στο πλαίσιο της ευρύτερης αντιμετώπισης της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά», σύμφωνα με την έκθεση της GARDP.

Η GARDP και οι εταίροι της μελέτησαν 3.200 περιπτώσεις νεογέννητων μωρών με κλινικά διαγνωσμένη σήψη σε μια προσπάθεια να κατανοήσουν καλύτερα τον αντίκτυπο της αντοχής στα αντιβιοτικά. Μελέτησαν τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των νεογνών με σήψη και σε ποιο βαθμό η ανθεκτικότητα στα φάρμακα καθιστά τις θεραπείες αυτές αναποτελεσματικές. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε 19 νοσοκομεία, 11 χώρες και τέσσερις ηπείρους.

Ένα βασικό εύρημα ήταν ότι τα νοσοκομεία στα οποία νοσηλεύονται νεογέννητα με σήψη, χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο φάρμακα που προορίζονται ως έσχατη λύση, επειδή οι αρχικές επιλογές δεν είναι πλέον αποτελεσματικές. Η αμπικιλλίνη και η γενταμικίνη, φάρμακα που συνιστώνται ως πρώτη, συνήθης επιλογή, χρησιμοποιήθηκαν μόνο στο 13% των νεογνών. Ισχυρά αντιβιοτικά που προορίζονταν ως η τελευταία επιλογή – γνωστά ως καρβαπενέμες – συνταγογραφήθηκαν στο 15% των μωρών, αριθμός εκπληκτικά μεγάλος.

«Αυτό είναι ανησυχητικό και προμηνύει την επικείμενη κρίση της έλλειψης αντιβιοτικών για τη θεραπεία της σηψαιμίας που προκαλείται από πολυανθεκτικούς οργανισμούς», ανέφεραν οι ερευνητές στην έκθεσή τους.

Οι ντετέκτιβ σήψης

Στην Ινδία, περίπου το 20% των νεογνικών θανάτων της χώρας ετησίως, προκαλείται από σήψη, σύμφωνα με στοιχεία του ερευνητικού οργανισμού Center for Disease Dynamics, Economics and & Policy (CDDEP), με έδρα τις ΗΠΑ και την Ινδία. Από αυτούς, οι 58.000 θάνατοι είναι άμεσο αποτέλεσμα της μικροβιακής αντοχής. Σε άλλες χώρες, τα στοιχεία είναι ελλιπή ή απουσιάζουν εντελώς, γεγονός που καθιστά δύσκολη την κατανόηση της κλίμακας της κρίσης. Και ακόμη και στην Ινδία, το πρόβλημα δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς, επισήμανε ο Τζίβα Σανκάρ, νεογνολόγος στο Ινστιτούτο Ιατρικών Επιστημών All India Institute of Medical Sciences στο Νέο Δελχί.

Το 2019, ο Σανκάρ και οι συνάδελφοί του αναζήτησαν μελέτες σε δύο μεγάλες βάσεις δεδομένων δημοσιευμένων επιστημονικών άρθρων σχετικά με τη νεογνική σήψη. Διαπίστωσαν ότι υπάρχουν πολύ λίγα δεδομένα για τη σήψη στην Ασία, παρόλο που η περιοχή κατέχει ένα τόσο μεγάλο ποσοστό νεογνικών θανάτων.

Σε μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο «British Medical Journal», οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η Νότια Ασία και η Υποσαχάρια Αφρική πλήττονται ιδιαίτερα από τη νεογνική σήψη – γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επείγουσα τη συλλογή αξιόπιστων δεδομένων εκεί.

Η έγκαιρη ανίχνευση της σήψης μπορεί να βοηθήσει, αλλά στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπου οι διαγνωστικές εγκαταστάσεις είναι ελάχιστες και τα αδιάγνωστα και μη αναφερόμενα περιστατικά παραμένουν υψηλά, τόνισε ο Σιάμ Μπουντατόκι, κλινικός ιατρός στο Imperial College του Λονδίνου.

Σε αυτές τις χώρες, η ανθεκτικότητα στα φάρμακα μπορεί επίσης να μην λαμβάνει την προσοχή που χρειάζεται, επειδή «οι προτεραιότητες στη δημόσια υγεία καθορίζονται με βάση τις άμεσες και ορατές προτεραιότητες επίλυσης προβλημάτων», πρόσθεσαν οι συγγραφείς της μελέτης.

Μια νέα εικόνα

Πρόσφατα, νέες μελέτες αποκάλυψαν νέα στοιχεία που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της νεογνικής σήψης. Για παράδειγμα, υπάρχουν βασικές διαφορές στη φύση των βακτηρίων που προκαλούν νεογνική σήψη στις χώρες υψηλού εισοδήματος σε σύγκριση με τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Αυτό με τη σειρά του επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίζονται.

Στις πλουσιότερες χώρες, ένας μεγάλος αριθμός περιπτώσεων νεογνικής σήψης προκαλείται από βακτήρια που ταξινομούνται ως Gram-θετικά – οργανισμοί που δίνουν θετικό αποτέλεσμα σε μια εξέταση γνωστή ως μέθοδος χρώσης κατά Gram, η οποία χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση των βακτηρίων. Είναι σημαντικό ότι οι περιπτώσεις αυτές φαίνεται να προκαλούνται κυρίως από λίγους μόνο διαφορετικούς τύπους βακτηρίων – ορισμένα στελέχη του στρεπτόκοκκου (που συνήθως βρίσκονται στο έντερο και στον κολπικό σωλήνα της μητέρας) και του σταφυλόκοκκου (που βρίσκονται στην επιφάνεια του δέρματος).

«Ωστόσο, στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, φαίνεται να υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό λοιμώξεων που οφείλεται σε Gram-αρνητικά βακτήρια, τα οποία συνήθως βρίσκονται στο έντερο», δήλωσε ο Σανκάρ. Αυτό μπορεί να οφείλεται, για παράδειγμα, στην κακή υγιεινή. Ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών μικροβίων φαίνεται επίσης να είναι υπεύθυνο για αυτές τις λοιμώξεις και τείνουν να εμφανίζουν υψηλά ποσοστά μικροβιακής αντοχής – μεταξύ 50-70%.

«Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα παρατηρείται μεγαλύτερη θνησιμότητα από νεογνική σήψη από ό,τι στις ανεπτυγμένες χώρες», πρόσθεσε. Τα πολλά διαφορετικά μικρόβια σημαίνουν ότι είναι πιο δύσκολο να τυποποιηθεί το πρωτόκολλο θεραπείας με τον τρόπο που γίνεται στη Δύση.

Αντ’ αυτού, οι γιατροί στις φτωχότερες χώρες πρέπει να βρουν ποιο μικρόβιο προκάλεσε τη σήψη και στη συνέχεια να δουν αν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα αντιβιοτικά που διαθέτουν. Ορισμένα αντιβιοτικά ενέχουν τον κίνδυνο σοβαρών παρενεργειών στους ασθενείς και έτσι η χρήση τους στα νεογέννητα ενέχει πρόσθετους κινδύνους. Υπάρχουν ελπίδες, ωστόσο, ότι οι συνδυασμοί πολλών αντιβιοτικών ταυτόχρονα θα μπορούσαν να προσφέρουν νέους τρόπους καταπολέμησης των ανθεκτικών στα φάρμακα στελεχών. Όμως η διαθεσιμότητα τέτοιων σύνθετων εναλλακτικών αντιβιοτικών θεραπειών εξακολουθεί να είναι περιορισμένη στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Καταπολέμηση των υπερβακτηρίων

Πρόσφατες μελέτες, συμπεριλαμβανομένης και μιας του Σανκάρ και των συνεργατών του, έδειξαν ότι τα βακτήρια που προκαλούν πρώιμη και όψιμη σήψη δεν ήταν τόσο διαφορετικά. Αυτό υποδηλώνει ότι η κακή υγιεινή μπορεί να παίζει ρόλο σε μια σειρά περιπτώσεων σήψης, ακόμη και σε αυτές αμέσως μετά τη γέννηση.

«Αυτό καθιστά την ανάγκη απολύμανσης και τη διατήρηση ενός πρωτοκόλλου που εξασφαλίζει ένα καθαρό, υγιεινό περιβάλλον εξαιρετικά σημαντική», τόνισε ο Σανκάρ. Ωστόσο, το απλό σαπούνι και το νερό λείπουν από τις μισές εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της UNICEF που δημοσιεύθηκε το 2022.

Το Μπαγκλαντές στοχεύει επίσης να ενθαρρύνει περισσότερες γυναίκες να γεννούν στα νοσοκομεία – τα οποία τείνουν να είναι η ασφαλέστερη επιλογή. Σχεδόν οι μισές γυναίκες του Μπαγκλαντές εξακολουθούν να γεννούν στο σπίτι, το οποίο συνεπάγεται υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης.

«Για μια ευρύτερη αλλαγή, πρέπει να θεωρήσουμε τη μικροβιακή αντοχή ως κοινωνικοπολιτική πρόκληση και όχι μόνο ως ιατρική», δήλωσε ο Αμπντούλ Γκαφούρ, σύμβουλος λοιμωδών νοσημάτων στο Ινστιτούτο Καρκίνου Apollo στην πόλη Chennai της Νότιας Ινδίας.

«Η σωστή υγιεινή στο σπίτι, στα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης και στις κοινότητες, είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση της νεογνικής σήψης που επιδεινώνεται από την μικροβιακή αντοχή, καθώς και για την πρόληψη της επαναμόλυνσης στα παιδιά».

Η ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών θα πρέπει να θεωρηθεί ως άμεση προτεραιότητα, τονίζουν οι επιστήμονες. «Η Covid-19 μας έδειξε ότι η Ινδία μπορεί να γίνει το φαρμακείο του κόσμου και να αναπτύξει φάρμακα τελευταίας τεχνολογίας», είπε.

Ο Γκαφούρ προτείνει επίσης στην επιστημονική κοινότητα να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη ενός διαγνωστικού τεστ.

«Ένα γρήγορο διαγνωστικό τεστ θα μπορούσε να βοηθήσει τους γιατρούς να επιλέξουν το σωστό αντιβιοτικό μέσα σε μία ώρα, γεγονός που θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου. Μπορούν επίσης να αναπτυχθούν νέα αντιβιοτικά και εμβόλια για βακτήρια που είναι πλέον ανθεκτικά στα υπάρχοντα αντιβιοτικά», εξήγησε.

ΠΗΓΗ: BBC

 

 

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More