Αντιπαράθεση Ινδίας-Πακιστάν : Είναι πιθανή μια κλιμάκωση σε στρατιωτική σύγκρουση μεγάλης κλίμακας;

Σύνταξη : Πολυδεύκης Παπαδόπουλος

Η επικίνδυνη κλιμάκωση της πολυετούς διαμάχης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, η τελευταία φάση της οποίας ξεκίνησε στις 22 Απριλίου έπειτα από πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση που έλαβε χώρα στο Παχαλγκάμ του Ινδικού Κασμίρ, είναι το θέμα που αναλύεται στην εκπομπή του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου «Με το Πρώτο στην Ευρώπη και τον Κόσμο» (Α’ Πρόγραμμα, Σάββατα και Κυριακές 12.00-13.00)

Με τη συμμετοχή του Αστέρη Χουλιάρα, Καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, έναν από τους λίγους ειδικούς στην Ελλάδα που ασχολείται μ΄αυτή την περιοχή της Ασίας (συντονιστή, μεταξύ άλλων, του έργου «Η Ινδία και οι Άλλοι» εκδόσεις Παπαζήση), υπενθυμίζεται κατ΄αρχήν η ιστορικότητα της αντιπαλότητας Ινδίας-Πακιστάν από την ανεξαρτησία τους το 1947, όταν αποχώρησε η αποικιοκρατική Βρετανία, έως σήμερα και ιδιαίτερα γύρω από την περιοχή του Κασμίρ. Παρουσιάζεται επίσης η δυναμική των δύο χωρών σε ό,τι αφορά το μέγεθος των πληθυσμών τους, την κατάσταση της οικονομίας τους και την στρατιωτική ισχύ που διαθέτουν, μεταξύ της οποίας περιλαμβάνονται και πυρηνικά όπλα. Αναφέρεται ακόμη η διαχείριση των υδάτων του Ινδού ποταμού, ο οποίος πηγάζει από την Ινδία, αλλά διατρέχει όλο το Πακιστάν έχοντας για αυτό ζωτική σημασία, με την Ινδία να δηλώνει πως θα περιορίσει τη ροή του. Και τέλος εξετάζεται το κατά πόσον είναι πιθανή μια στρατιωτική σύγκρουση μεγάλης κλίμακας των δύο πλευρών, η οποία αν συμβεί μπορεί να εμπλέξει και άλλες χώρες της περιοχής που έχουν σχέσεις και συμφέροντα και κατά κύριο λόγο την Κίνα.

Η προϊστορία της αντιπαράθεσης Ινδίας-Πακιστάν από την ίδρυσή τους το 1947

Στην εκπομπή αναφέρεται πως οι δύο χώρες έχουν εμπλακεί σε πολλούς πολέμους μετά την επώδυνη διχοτόμηση -στη βάση θρησκευτικών δεδομένων- που ακολούθησε την αποχώρηση της αποικιοκρατικής Βρετανίας το 1947. Το Κασμίρ χωρίστηκε κι αυτό το 1947 μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν (ενώ ένα μικρό τμήμα κατέχει και η Κίνα), με τις δύο χώρες να εξακολουθούν να διεκδικούν την κυριαρχία του συνόλου της περιοχής, η οποία γεγονός είναι ότι κατοικείται κυρίως από Μουσουλμάνους. Ιδιαίτερα σοβαρές ήταν οι συγκρούσεις μεταξύ αυτονομιστών ανταρτών και του ινδικού στρατού το 1989 που κόστισαν τη ζωή σε χιλιάδες ανθρώπους. Τα τελευταία επεισόδια στην περιοχή διαδραματίστηκαν το 2016 και το 2019 μετά από πάλι από επιθέσεις ανταρτών εναντίον Ινδικών στρατευμάτων, με το Νέο Δελχί να προβαίνει σε περιορισμένης έκτασης στρατιωτικά αντίποινα.

Η δυναμική των δύο χωρών σε πληθυσμούς, οικονομία και στρατιωτική ισχύς

Από το 2023 η Ινδία αποτελεί την πολυπληθέστερη χώρα της Γης, έχοντας ξεπεράσει την Κίνα, με τον πληθυσμό της να υπολογίζεται σήμερα σε πάνω από 1.45 δις. άτομα. Ο πληθυσμός του Πακιστάν ανέρχεται σε περίπου 250 εκατ. Από πλευράς γεωγραφικής έκτασης η Ινδία είναι λίγο μεγαλύτερη από τετραπλάσια του Πακιστάν (σχεδόν 3,3 εκατ. τ. χλμ, έναντι περίπου 800 χιλ. τ. χλμ. ) Επίσης το ονομαστικό ΑΕΠ της Ινδίας πλησιάζει τα 9 τρις δολ., ενώ του Πακιστάν είναι περίπου 1,2 τρις. Κατ΄ αναλογία με τους πληθυσμούς η Ινδία είναι πλέον 15% πλουσιότερη του Πακιστάν, ενώ, όπως σημειώνει ο κ. Χουλιάρας, μέχρι τις δεκαετίες ’70 και ’80 συνέβαινε το αντίθετο. Στο πολιτικό επίπεδο, το δημοκρατικό σύστημα της Ινδίας, δεδομένων και των μεγεθών, θεωρείται πως λειτουργεί ικανοποιητικά, ενώ το Πακιστάν ταλανίζεται από πολιτικές κρίσεις και τάσεις αυταρχισμού. Όσον αφορά τη στρατιωτική ισχύ των δύο πλευρών, η Ινδία διαθέτει αρκετά αεροσκάφη Rafale, επενδύει σε τεχνολογίες αιχμής όπως το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400, και ενισχύει κάθε κλάδο των ενόπλων δυνάμεών της. Το Πακιστάν, ταλανιζόμενο από εσωτερική πολιτική αστάθεια και δεχόμενο εξωτερικές πιέσεις όχι μόνον από την Ινδία, βασίζεται ολοένα και περισσότερο στο πυρηνικό του οπλοστάσιο ως αποτρεπτικό μέσο.

Σύμφωνα με δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών, η Ινδία διαθέτει πλέον περίπου 180 πυρηνικές κεφαλές, ξεπερνώντας τις 170 του Πακιστάν. Η επίσημη ινδική πολιτική είναι η «No First Use», που σημαίνει ότι δεν θα κάνει αυτή πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων. Όμως τα τελευταία χρόνια, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Ινδίας έχουν αφήσει περιθώρια αμφισβήτησης του πυρηνικού δόγματος της χώρας, ιδίως σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση με χημικά ή βιολογικά όπλα, αλλά και σε περιστατικό μιας μαζικής τρομοκρατικής ενέργειας.

Οι πόλεμοι του νερού και η διαχείριση του Ινδού ποταμού ως όπλου

Μετά την τελευταία επίθεση των ενόπλων στο Ινδικό Κασμίρ, η Ινδία ανέστειλε την λεγόμενη Indus Waters Treaty, η οποία είναι μια συνθήκη διαμοιρασμού των 6 ποταμών της περιοχής. Υπογράφηκε πριν από έξι δεκαετίες με τη μεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας και η οποία είχε επιβιώσει ακόμη και σε καιρό πολέμου. Η τελευταία κίνηση της Ινδίας θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου του ρόλου της συγκεκριμένης συμφωνίας στη ρύθμιση των υδάτινων πόρων που μοιράζονται οι δύο χώρες, με κυριότερο το σύστημα του Ινδού ποταμού, ο οποίος είναι ο 8ος μεγαλύτερος της Ασίας. Με την αναστολή της συνθήκης, η Ινδία αποκτά τη δυνατότητα να μεταβάλλει τη διαχείριση του Ινδού και άλλων 2 ποταμών τις πηγές των οποίων ελέγχει η ίδια . Επίσης, μπορεί να αλλάξει το χρονοδιάγραμμα αποστράγγισης των φραγμάτων ή και να σταματήσει την αποστολή δεδομένων ροής που παραχωρεί στο Πακιστάν. Τα στοιχεία αυτά είναι καίριας σημασίας για τη γεωργία, αλλά και την υδροηλεκτρική παραγωγή της χώρας.

Είναι πιθανή μια στρατιωτική σύγκρουση μεγάλης κλίμακας των δύο πλευρών ;

Το ερώτημα που απασχολεί αυτό το διάστημα πολλούς αναλυτές διεθνώς και το οποίο τίθεται και στον κ. Χουλιάρα είναι αν μπορούν οι δύο πλευρές να οδηγηθούν σε στρατιωτική σύγκρουση μεγάλης κλίμακας και να φτάσουν ως και στη χρήση των πυρηνικών όπλων που διαθέτουν ; Και επίσης αν σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρξει εμπλοκή και άλλων χωρών της περιοχής και ιδιαιτέρως της Κίνας, που βρίσκεται σε γενική αντιπαλότητα με την Ινδία και έχει και εδαφικές διεκδικήσεις από αυτήν.

Να σημειωθεί ότι τις προηγούμενες μέρες ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι έδωσε το πράσινο φως για μια στρατιωτική «απάντηση» μετά την επίθεση στην Παχαλγκάμ. Επίσης, ο ινδικός στρατός εκτόξευσε υπερηχητικούς πυραύλους BrahMos που μπορούν να φτάσουν σε ταχύτητα έως και Mach3, με την εμβέλεια της τελευταίας έκδοσης τους να ξεπερνά τα 800 χιλιόμετρα. Σε απάντηση, ο στρατός του Πακιστάν πραγματοποίησε την δοκιμαστικές εκτοξεύσεις πυραύλων εδάφους – εδάφους Abdali, με βεληνεκές 450χιλιόμετρα.

Όλα αυτά δημιουργούν, όπως αναφέρεται και στην εκπομπή, την απορία αν οι δύο πλευρές μπορούν να έρθουν σε στρατιωτική σύγκρουση ευρείας κλίμακας. Τα γεγονότα του 2016 και ιδίως του 2019 έδειξαν πως το Νέο Δελχί δε διστάζει να προβεί σε στρατιωτικά αντίποινα, αν και μέχρι τώρα περιορισμένα.

Σε ό,τι αφορά χρήση των πυρηνικών όπλων που διαθέτουν οι δύο πλευρές, σύμφωνα με προσομοιώσεις του αμερικανικού πανεπιστημίου Princeton, μία τέτοια σύγκρουση ακόμη και με μέρος του οπλοστασίου τους θα μπορούσε να προκαλέσει το θάνατο έως και 125 εκατομμυρίων ανθρώπων, καθώς και παγκόσμιες περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες, που περιλαμβάνουν σημαντική πτώση της θερμοκρασίας και μεγάλους λιμούς.

Σε κάθε περίπτωση η διαμάχη στο Κασμίρ και μια τυχόν κλιμάκωση της είναι πολύ πιθανόν να καταλήξει να αφορά και άλλα κράτη πέραν της Ινδίας και του Πακιστάν. Οι διεκδικήσεις και τα συμφέροντα της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εμπλοκή και μίας τρίτης πυρηνικής δύναμης στη σύγκρουση.

Πάντως, η συγκυρία αυτής της κρίσης δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη για την αντιμετώπισή της από τη διεθνή κοινότητα. Ο πόλεμος στη Γάζα, η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία, η ρήξη ΗΠΑ-Κίνας και η ιστορία με τους δασμούς έχουν στρέψει αλλού την προσοχή και την δυναμική των μεγάλων δυνάμεων που θα μπορούσαν να διαμεσολαβήσουν.

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More