Ροδόπη: Φωτογραφικό λεύκωμα 72 σελίδων μακραίωνης ιστορίας (εικόνες)

22 Δεκεμβρίου 2024

Παρουσιάστηκε στην Κομοτηνή το δίγλωσσο (στα ελληνικά και αγγλικά) φωτογραφικό λεύκωμα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης | Περιφερειακής Ενότητας Ροδόπης, με τίτλο «Φωτογραφίζοντας το παρελθόν – Μορφές και χρώματα της Ροδόπης | Picturing the past – Figures and colours of Rhodope».

Εβδομήντα δύο σελίδες με ογδόντα φωτογραφίες του φημισμένου φωτογράφου Μιχάλη Παππά, απεικονίζουν παραδοσιακές ενδυμασίες και «ταξιδεύουν» τον αναγνώστη στο μακρινό παρελθόν, εκεί που φτάνουν οι ρίζες είκοσι δύο πληθυσμιακών ομάδων του πολυπολιτισμικού «μωσαϊκού» της Ροδόπης.

«Σκαπανέας» του λευκώματος, η γνωστή και δραστήρια αρχαιολόγος-μουσειολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού, Δρ Εθνογραφικής Μουσειολογίας, και συγγραφέας, Νάγια Δαλακούρα, την οποία συνέδραμαν καθοριστικά, ο Καθηγητής της Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (ΔΠΘ) με ειδικότητα τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς, Δημήτρης Γουλιμάρης, και η Επίκουρος Καθηγήτρια Λαογραφίας στο Τμήμα Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, Νάντια Μαχά.

Οι τρεις επιστήμονες είχαν τη συνολική εποπτεία του έργου με γνώμονα τη σύνδεση της παραδοσιακής ενδυμασίας με τις πολλαπλές ταυτότητες των πληθυσμών και εθνοτικών ομάδων της Ροδόπης, και τη σύνδεση αυτών των ομάδων με το τοπίο και τον τόπο κατοικία τους.

Τα ενδύματα αποτυπώνονται με τρόπο εικαστικό, σε τοπόσημα στενά συνδεδεμένα με τους ανθρώπους. Ο Μιχάλης Παππάς καταγράφει κάτι ζωντανό και αυθεντικό, δίνοντας μια σύγχρονη οπτική στην τοπική παράδοση της Ροδόπης.

Τα ενδύματα αποτελούν οικογενειακά κειμήλια, μουσειακά εκθέματα, αντικείμενα από προσωπικές συλλογές ή συλλογές πολιτιστικών φορέων, πολλά από τα οποία εκτίθενται δημόσια για πρώτη φορά, με αφορμή την έκδοση.

Η εκδήλωση της παρουσίασης πλαισιώθηκε από παράλληλη έκθεση φωτογραφίας.

Το λεύκωμα πρόκειται επίσης να ψηφιοποιηθεί.

Μ. Ταπατζάς: «Ο τοπικός μας πολιτισμός σε διαρκή ιστορική πορεία»

Ο αντιπεριφερειάρχης Ροδόπης, Μανώλης Ταπατζάς, απαρίθμησε τους λόγους για τους οποίους το λεύκωμα είναι «άξιο λόγου»:

«Πρώτον, λόγω της εγκυρότητάς του, ως αποτέλεσμα της συνεργασίας της Περιφέρειας και του ΔΠΘ.

Δεύτερον, λόγω της συμπερίληψης του συνόλου των πληθυσμιακών ομάδων που αποτελούν τον πληθυσμιακό ιστό της Ροδόπης, ως σύγχρονη παρουσία αλλά και ως μνήμη – όπως συμβαίνει με την περίπτωση των Εβραίων της Κομοτηνής που χάθηκαν σχεδόν ολοσχερώς σμε το ολοκαύτωμα – με χρονικό ορόσημο τη Μικρασιατική Καταστροφή η οποία ορίζει και το πληθυσμιακό δυναμικό της Ροδόπης στο προγενέστερο της καταστροφής που συναποτελούν οι κάτοικοι της περιοχής: Μαρωνίτες, Γρατινιώτες, Κοσμιώτες, Ιασμιώτες, Ρομά, Αρμένιοι, Εβραίοι, Ηπειρώτες, αστοί χριστιανοί και αστοί μουσουλμάνοι, συμπεριλαμβανομένων των ορεσίβιων πληθυσμών των Πομάκων και των Σαρακατσάνων. Φυσικά αναφέρεται και στο μεταγενέστερο της Μικρασιατικής Καταστροφής του ’22 πληθυσμιακό δυναμικό, αφού η Ροδόπη τότε κατακλύστηκε από Μικρασιάτες, Ανατολικοθρακιώτες, Ανατολικορωμυλιώτες, Καππαδόκες, Πόντιους, Αρβανίτες, Γκαγκαβούζηδες, Κωνσταντινουπολίτες, Ιμβρίους και Τενεδίους, πρόσφυγες, που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στη Ροδόπη και τη μετάλλαξαν κυριολεκτικά, εργαζόμενοι σκληρά, διατηρώντας μέσα από τους εθνοτοπικούς συλλόγους που ίδρυσαν, την ξεριζωμένη παράδοσή τους .

Τρίτον, λόγω της αξιοποίησης με έναν διαφορετικό τρόπο της παράδοσης και του λαϊκού πολιτισμού, των οποίων η γνώση και αξιοποίηση προσέφερε τα μάλα στο νεότερο ελληνικό πολιτισμό, και των οποίων η διάσωση λοιδορείται με στερεότυπα του τύπου ότι «αυτοί οι σύλλογοι μόνο με χορούς και τραγούδια ασχολούνται». Όλοι έχουμε ακούσει αντιρρητικά σχόλια για κάθε θεσμικό φορέα που φροντίζει στοιχειωδώς για την επιβίωση αυτών των συλλόγων. Όμως, τα μέλη αυτών των μη ευημερούντων οικονομικά εθνοτοπικών συλλόγων, ακόμη και μόνο χορεύοντας, σωματοποιούν την παράδοση, τη «φορούν», και αυτή τους γίνεται βίωμα και εφαλτήριο για τη βαθύτερη γνώση των ριζών και της καταγωγής τους. Το λεύκωμα αποδεικνύει περίτρανα τα παραπάνω.

Τέταρτον, λόγω της ανάδειξης της ιστορίας και του πολιτισμού της Ροδόπης σε διαρκή πορεία από το χθες στο σήμερα, δηλαδή η ανάδειξη της ζώσας ιστορίας αλλά και του ζώντος πολιτισμού του τόπου.

Πέμπτον, λόγω της αισθητικοποίησης της μνήμης και των βιωμάτων του χθες».

Φ. Μπαχαρίδου: «Πολιτισμικός θησαυρός το λεύκωμα»

Η αντιπεριφερειάρχης πολιτισμού ΑΜ-Θ, Φανή Μπαχαρίδου, επεσήμανε: «Η Ροδόπη με την πλούσια ιστορία και την πολιτιστική ποικιλία, αποτελεί μοναδικό «καμβά». Το λεύκωμα δεν είναι απλώς μια συλλογή εικόνων ενδυμασιών και τόπων, αλλά μια ζωντανή αφήγηση που μας ταξιδεύει στο παρελθόν αναδεικνύοντας αξίες και παραδόσεις που μας έχουν διαμορφώσει και μας καθορίζουν μέχρι και σήμερα. Είναι ένας οδηγός της τοπικής παράδοσης, ένας θησαυρός για τις επόμενες γενιές. Ελπίζω το λεύκωμα να εμπνεύσει κι άλλους να ανακαλύψουν και να εκτιμήσουν την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ροδόπης καθώς και να ενθαρρύνει τη διατήρηση και προώθηση της τοπικής κουλτούρας. Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές. Ο πολιτισμός είναι ψηλά στην ατζέντα της Περιφέρειας ΑΜ-Θ».

Ν. Ευκαρπίδης: «Στηρίζουμε τις πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής μας»

Ο αναπληρωτής περιφερειάρχη, Νικόλαος Ευκαρπίδης, έκανε λόγο για «εξαιρετικό φωτογραφικό λεύκωμα», που «αποτελεί έργο που συνδυάζει την τέχνη, την επιστήμη και την παράδοση», και πρόσθεσε: «Η εικαστική ματιά του φωτογράφου αποτύπωσε με εξαιρετικό τρόπο παραδοσιακές ενδυμασίες τη Ροδόπης αναδεικνύοντας την ψυχή και τις ιστορίες πίσω από αυτές. Παράλληλα, η επιστημονική επιτροπή εξασφάλισε την αυθεντικότητα και την τεκμηρίωση που απαιτούσε το έργο, το οποίοδιασφαλίζει την παράδοση και τη μεταφέρει στις επόμενες γενιές». Ακόμη, υπογράμμισε: «Η Περιφέρεια ΑΜ-Θ στηρίζει ενεργά τέτοιες δράσεις που αναδεικνύουν την πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής μας, διασυνδέοντας την τουριστική ανάπτυξη και την προβολή της σε εθνικό και διεθνές επίπεδο». Καταλήγοντας, ευχήθηκε «το λεύκωμα να ταξιδέψει όσο γίνεται πιο μακριά μεταφέροντας την ομορφιά και την πολιτιστική κληρονομιά της Ροδόπης».

Μητροπολίτης Παντελεήμων: «Η ανάπτυξη του κάθε τόπου ξεκινά από τα σπλάχνα του»

Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαρωνείας & Κομοτηνής, κ.κ. Παντελεήμων, σημειώνοντας: «Το εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων επαυξάνεται με το γεγονός της παρουσίασης αυτού του λευκώματος το οποίο καταγράφει και φωτογραφίζει το παρελθόν και το παρόν, παράγει ιδιαίτερο πολιτισμό, και ανοίγει δρόμους για το μέλλον. Η ανάπτυξη ενός τόπου ξεκινά από τα σπλάχνα του, ώστε η όποια άλλη ανάπτυξη έπεται, να σέβεται τα ιδιαίτερα ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά του και τους ανθρώπους του. Συγχαρητήρια στον περιφερειάρχη, στον αντιπεριφερειάρχη και στους συνεργάτες τους».

Ν. Δαλακούρα: «Ενδυμασίες και τοπόσημα εξιστορούν το πολυποίκιλο πολιτισμικό φορτίο τους»

Πραγματοποιώντας την παρουσίαση του λευκώματος, η Νάγια Δαλακούρα, ανέφερε:

«Το λεύκωμα έχει στόχο την ανάδειξη των ανθρώπων και των ιστοριών τους. Δώσαμε ιδιαίτερο βάρος στον βιογραφικό «λόγο» των εικονιζόμενων ενδυμασιών, ηχηρός μέσα στην αφωνία του, για να γνωρίσουμε καλύτερα τους ανθρώπους τους και τις ιστορίες τους. Άλλωστε, τα ενδύματα, με τον συμπυκνωμένο «λόγο» τους, συνθέτουν τις εικόνες των τοπικών πολιτισμών. Επίσης, σε αυτό το φωτογραφικό λεύκωμα, τα περισσότερα αυθεντικά ενδύματα είναι φορεμένα από απογόνους, και όπου υπήρξε εφικτό, σε απόλυτη συνάφεια με την καταγωγή τους.

Για τη σειρά της παρουσίασης μέσα στο βιβλίο διατηρήσαμε μια χρονολογική μορφή: Ξεκινήσαμε με τους Χριστιανούς της Κομοτηνής, περάσαμε στους Μουσουλμάνους της Κομοτηνής, έπειτα στους Εβραίους, με παρουσία από τον 16ο αιώνα, τους Ρομά, με παρουσία από τον 17ο αιώνα, τους Αρμένιους, που έρχονται τον 18ο αιώνα, και τους Ηπειρώτες, τον 19ο αιώνα. Στη συνέχεια εστιάζουμε στους τέσσερις ντόπιους οικισμούς: τη Μαρώνεια, τη Γρατινή, τον Ίασμο και το Κόσμιο. Ακολουθούν όλοι οι προσφυγικοί πληθυσμοί, και ολοκληρώνουμε με τους ορεινούς πληθυσμούς, τους Πομάκους και τους Σαρακατσάνους.

Η ποικιλομορφία μας είναι αυτή που κάνει όλους εμάς τους ανθρώπους της Ροδόπης ξεχωριστούς».