Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή: Ο μεγαλύτερος Έλληνας μαθηματικός

Από τους λαμπρότερους μαθηματικούς σε παγκόσμιο επίπεδο, με σημαντικότατη συνεισφορά στην επιστήμη του, ειδικά στους τομείς της πραγματικής και συναρτησιακής ανάλυσης καθώς και της θεωρίας μέτρου και ολοκλήρωσης. Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, γιος του νομικού και διπλωμάτη Στέφανου Καραθεοδωρή με καταγωγή από το Μποσνοχώρι ή Βύσσα (σημερινή Νέα Βύσσα του Νομού Έβρου) και της Χιώτισσας Δέσποινας Πετροκοκκίνου, γεννήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1873 στο Βερολίνο, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε ως πρέσβης του Σουλτάνου. Έχασε τη μητέρα του όταν ήταν μόλις έξι ετών. Μεγάλωσε σ’ ένα ευρωπαϊκό, επιστημονικό και αριστοκρατικό περιβάλλον, περνώντας τα παιδικά του χρόνια στις Βρυξέλλες, όπου ο πατέρας του ήταν πρέσβης της Υψηλής Πύλης από το 1875. Αν και η κλίση του στα Μαθηματικά φάνηκε από τα μαθητικά χρόνια, δύο φορές πήρε την πρώτη θέση σε μαθηματικό διαγωνισμό στο Βέλγιο, σπούδασε πολιτικός μηχανικός στη βελγική Στρατιωτική Σχολή.

Στα Χανιά όπου επισκέφθηκε το θείο του, γενικό διοικητή της Κρήτης, γνωρίστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μια φιλική σχέση που θα κρατήσει χρόνια. Ως μηχανικός δούλεψε στην κατασκευή του φράγματος Ασουάν στην Αίγυπτο, ενώ παράλληλα μελετούσε μαθηματικά συγγράμματα και πραγματοποίησε μετρήσεις στην κεντρική είσοδο της πυραμίδας του Χέοπα, τις οποίες και δημοσίευσε. 

Είναι η περίοδος που ο Καραθεοδωρή συνειδητοποιεί τη γοητεία που ασκούν πάνω του τα Μαθηματικά και παίρνει την απόφαση, σε ηλικία 27 ετών, να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού και να γυρίσει ξανά στα γερμανικά φοιτητικά έδρανα για να σπουδάσει Μαθηματικά.

«Η οικογένεια μου, οι παλιοί μου φίλοι, Δημήτριος Βικέλας και Μάρκος Δραγούμης, έβρισκαν το σχέδιό μου, να εγκαταλείψω μια εξασφαλισμένη θέση με πολλές δυνατότητες για το μέλλον, περισσότερο από κωμικό. Εγώ ο ίδιος δεν ήμουν ουδόλως πεπεισμένος, ότι αυτό το σχέδιο θα πετύχει και θα αποφέρει καρπούς. Δεν μπορούσα όμως να αντισταθώ στην καταναγκαστική ιδέα, ότι μόνον η ανεμπόδιστη ενασχόληση με τα Μαθηματικά έδινε στη ζωή μου το περιεχόμενό της».

Δάσκαλοί του, οι κορυφαίοι της εποχής, Herman Schwarz, Georg Frobenius, Erhard Schmidt, Lazarus Fuchs και Hermann Minkowski υπό την επίβλεψη του οποίου ξεκίνησε το 1902 τη διδακτορική του διατριβή «Περί ασυνεχών λύσεων στο λογισμό των μεταβολών». Το 1905 αναγορεύεται υφηγητής των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και η πορεία του για τη λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα εκεί και στα πανεπιστήμια της Βόννης, του Ανοβέρου, του Μπρεσλάου, του Βερολίνου, του Μονάχου που θα του προσφέρουν διεθνή αναγνώριση έχει μόλις ξεκινήσει.

Το 1904 ο Καραθεοδωρή ήρθε στην Ελλάδα να εργαστεί ως μαθηματικός. Η θέση που του προσφέρεται στην Ελλάδα, είναι αυτή του Ελληνοδιδάσκαλου σε ένα χωριό της Μακεδονίας. Ο Καραθεοδωρή επιστρέφει στη Γερμανία και στη Μαθηματική επιστήμη και έρευνα, ωστόσο η σκέψη να προσφέρει στην παιδεία της πατρίδας του δεν έχει φύγει από το μυαλό του.

Τον Σεπτέμβριο του 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος, πρωθυπουργός τότε, ενώ βρισκόταν στο Παρίσι για μια ειρηνευτική διάσκεψη, κάλεσε τον Καραθεοδωρή να συζητήσει μαζί του τα εκπαιδευτικά προβλήματα της Ελλάδας. Μέσα σε ένα μήνα ο Καραθεοδωρή υπέβαλε στην ελληνική κυβέρνηση σχέδιο για την ίδρυση ενός νέου Πανεπιστημίου. Το σχέδιο εγκρίθηκε από τον Βενιζέλο, ο οποίος οραματίστηκε την πρόσφατα απελευθερωμένη Σμύρνη ως την κατάλληλη έδρα για το δεύτερο ελληνικό Πανεπιστήμιο και κάλεσε τον Καραθεοδωρή να αναλάβει την οργάνωσή του. Ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα της πατρίδας του, ο Καραθεοδωρή εγκατέλειψε την καθηγητική του έδρα στο Βερολίνο, καθώς και όλες τις τιμές και την πολυτέλεια που τη συνόδευαν, και έφτασε στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 1920. Στις 20 Οκτωβρίου 1920, διορίστηκε επίσημα ως οργανωτής του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, το οποίο ο ίδιος έλεγε ότι θα αποτελέσει το «φως εξ Ανατολών». Επέδειξε εξαιρετικό ζήλο. Η οργανωτική του ικανότητα θα καθιστούσε δυνατή τη λειτουργία του Πανεπιστημίου σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, αν οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία δεν είχαν πάρει τη δραματική τροπή που τελικά οδήγησε στην καταστροφή.

Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο 49χρονος Καραθεοδωρή κατόρθωσε να διασώσει τη βιβλιοθήκη και πολλά από τα εργαστηριακά όργανα του Ιωνικού Πανεπιστημίου και να τα μεταφέρει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η δωρεά Καραθεοδωρή βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1922 ο Καραθεοδωρή ανέλαβε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Το 1924 επέστρεψε στην έδρα του στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Το 1930 ο Ε. Βενιζέλος, πρωθυπουργός ακόμη της Ελλάδας, κάλεσε και πάλι τον Καραθεοδωρή να έρθει στην Ελλάδα για να αναλάβει καθήκοντα κυβερνητικού εκπροσώπου στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης και να προβεί σε όλες τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και βελτιώσεις. Αποδέχθηκε την πρόσκληση και υπέβαλε στην κυβέρνηση η οποία δημοσιεύθηκε αυτοτελώς υπό τον τίτλο : “Η αναδιοργάνωση του Πανεπιστημίου Αθηνών”. Όσο ήταν κάτοικος Αθηνών και εκτός από τα καθήκοντά του ως κυβερνητικός εκπρόσωπος, συμμετείχε στις συνεδριάσεις της Ακαδημίας Αθηνών. Ο Καραθεοδωρή υπήρξε τακτικό μέλος και στη συνέχεια Επίτιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας.

Η επιστημονική του εξέλιξη τον έφερε κοντά με διάσημους επιστήμονες της εποχής. Ιδιαίτερη συζήτηση έχει γίνει για τη σχέση του Καραθεοδωρή με τον Αϊνστάιν και την ενδεχόμενη επιστημονική – ερευνητική συνεργασία τους στη Θεωρία της Σχετικότητας. Στην ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των δύο επιστημόνων φέρεται να ζητείται εκ μέρους του Αϊνστάιν, η γνώμη Καραθεοδωρή σε συγκεκριμένα σημεία της διατύπωσης. Οι απόψεις διίστανται, ωστόσο ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει την ανταλλαγή επιστημονικών απόψεων και προβληματισμών, όπως άλλωστε προκύπτει και από τις επιστολές των δύο ανδρών, αντίγραφα των οποίων υπάρχουν στο μουσείο Καραθεοδωρή στη Θράκη.

Η διακριτικότητα, η ευγένεια, η σεμνότητα και η ανεπιτήδευτη συμπεριφορά ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά του Καραθεοδωρή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, στοιχεία που τον χαρακτήρισαν ως άτομο βαθιάς διανόησης και ανώτερης καλλιέργειας. Ποτέ δεν υπερηφανεύτηκε για τον εαυτό του, τα επιτεύγματά του τις διακρίσεις. Συνέχισε το πλούσιο και πολυθεματικό επιστημονικό ερευνητικό του έργο μέχρι το τέλος της ζωής του. Στις 2 Φεβρουαρίου 1950 «μία εξέχουσα φυσιογνωμία της διεθνούς επιστήμης εξέλιπε». Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, ο διασημότερος Έλληνας μαθηματικός του 20ού αιώνα.

Κείμενο: Μανιώ Μάνεση

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More