21η Απριλίου 1967: Οι πρώτες σελίδες που πρόλαβε η Χούντα (video)

Το στρατιωτικό πραξικόπημα που επέβαλλε την επταετή χούντα των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, εκδηλώθηκε τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 με επικεφαλής τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τους συνταγματάρχες Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο. Εν μέσω προεκλογικής περιόδου, η ημερομηνία διεξαγωγής τους είχε οριστεί για τις 28 Μαΐου, διαφαινόταν νίκη της Ένωσης Κέντρου με αρχηγό τον Γεώργιο Παπανδρέου και παράλληλα υπήρχε μια συγκρατημένη ελπίδα για τερματισμό της διετούς πολιτικής αστάθειας που είχε προκληθεί από τη λεγόμενη «Αποστασία»  και τα «Ιουλιανά», τα γεγονότα που οδήγησαν στην παραίτηση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965 μετά και τη ρήξη των σχέσεων του με το παλάτι και τον βασιλιά Κωνσταντίνο. Προκειμένου να αποφευχθεί η επιστροφή της Ένωσης Κέντρου στην εξουσία, το παλάτι, στρατηγοί, αλλά και πολιτικοί της Δεξιάς αντιμετώπιζαν θετικά το ενδεχόμενο μιας παρέμβασης του στρατού στα πολιτικά πράγματα. Όμως οι χαμηλόβαθμοι συνταγματάρχες τους αιφνιδίασαν με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, προφασιζόμενοι τον κίνδυνο ανατροπής της δημοκρατίας από κομουνιστικές δυνάμεις. Ωστόσο, κομουνιστικός κίνδυνος δεν υπήρχε μιας και η εκπροσώπηση της Αριστεράς στη βουλή ήταν χαμηλή μέσω της ΕΔΑ, υποδηλώνοντας ένα έντονα μετριασμένο ρεύμα υπέρ των κομουνιστικών δυνάμεων, αφαιρώντας έτσι οποιοδήποτε επιχείρημα ύπαρξης λαϊκού ερείσματος για μια τέτοια απόπειρα. Αντιθέτως η μετεμφυλιακή Ελλάδα, εν μέσω ψυχρού πολέμου, είχε κληρονομήσει ένα στρατιωτικό κατεστημένο, μέσα στο οποίο υπήρχαν αρκετά ακροδεξιά στοιχεία, που θεωρούσε παράδοση και δικαίωμά του να παρεμβαίνει στην πολιτική ζωή, μια σειρά μετεμφυλιακών κυβερνήσεων που βάθυναν τις πληγές της αδελφοκτόνας σύρραξης που είχε προηγηθεί και μια μοναρχία η οποία ασκούσε εξουσία συχνά υπονομεύοντας ή παραγκωνίζοντας τις επίσημες εκλεγμένες κυβερνήσεις. Επιπλέον, ήδη από το 1963 η δράση παρακρατικών ακροδεξιών ομάδων είχε ενταθεί με κορυφαίο γεγονός τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη. Η χώρα υπό το καθεστώς της 21ης Απριλίου διένυσε επτά χρόνια μέχρι την κατάρρευση της χούντας στις 23 Ιουλίου 1974 μετά τα γεγονότα στην Κύπρο και την τουρκική εισβολή. Σε αυτό το χρονικό διάστημα καταργήθηκαν συνταγματικές ελευθερίες, φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν και βασανίστηκαν πολίτες, επιβλήθηκε αυστηρή λογοκρισία και απαγορεύσεις, ενώ προκλήθηκε μια βίαιη ανακοπή της πολιτισμικής άνθησης που γνώριζε η χώρα από τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967, παρουσιάζει την εκπομπή:

ΕΔΩ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΛΑΒΕ Η ΧΟΥΝΤΑ – 21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

(video)

Το συγκεκριμένο επεισόδιο της ενημερωτικής εκπομπής «Εδώ και σήμερα» εξετάζει τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τις πρώτες ώρες της εκδήλωσης του πραξικοπήματος των συνταγματαρχών την 21η Απριλίου 1967 και ειδικότερα τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που επρόκειτο να κυκλοφορήσουν και η αναστολή λειτουργίας των εφημερίδων της ημέρας. Συντάκτες από εφημερίδες εκείνης της εποχής περιγράφουν το κλίμα που επικρατούσε λίγο πριν την επιβολή της δικτατορίας, αλλά και τις κρίσιμες ώρες κατά το ξημέρωμα από την 20η προς την 21 πρώτη Απριλίου στις αίθουσες σύνταξης των εφημερίδων τους.

Αρχικά, ο Σόλων Γρηγοριάδης, διευθυντής σύνταξης της εφημερίδας ”Ακρόπολις”, περιγράφει την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα γραφεία της εφημερίδας το πρωί της 21ης Απριλίου 1967. Θυμάται πώς αντέδρασε όταν έμαθε ότι κηρύχτηκε η επιβολή της δικτατορίας και την άγνοια που επικρατούσε εκείνες τις ώρες σχετικά με το τί ακριβώς είχε συμβεί. Περιγράφει τα θέματα της ημέρας για την εφημερίδα και αναφέρεται στον «εθισμό», όπως τον χαρακτηρίζει, των συντακτών στις φήμες για την επικείμενη δικτατορία.

Στην συνέχεια, τη δική του μαρτυρία καταθέτει ο Ηρακλής Τζάθας, αρχισυντάκτης της εφημερίδας ”ΑΥΓΗ”. Ειδικότερα, αναφέρεται στην ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα δημοσιογραφικά γραφεία, στις φήμες που υπήρχαν για επερχόμενο πραξικόπημα, στις ελπίδες για αποφυγή του πραξικοπήματος και για μια ομαλή πορεία προς εκλογές, στην ύλη του φύλλου της εφημερίδας που επρόκειτο να κυκλοφορήσει το πρωινό της 21ης Απριλίου και τη γενικότερη ανησυχία που επικρατούσε την προηγούμενη νύχτα. Τα νέα της σύλληψης του Γλέζου δεν αξιολογήθηκαν αρχικώς ως σημάδι ασυνήθιστο, μιας και εκκρεμούσαν εναντίον του κατηγορίες,  μέχρι που έγινε γνωστό ότι η σύλληψη δεν έγινε από την αστυνομία αλλά από την ΕΣΑ. Ήταν όμως οι φήμες για συλλήψεις πολιτικών και προσώπων της Αριστεράς και του Κέντρου όπως οι Λεωνίδας Κύρκος και Ανδρέας Παπανδρέου που επιβεβαίωσαν τους φόβους και οδήγησαν σε αλλαγή του πρωτοσέλιδου της εφημερίδας με τίτλο που αναφερόταν σε πραξικόπημα. Ωστόσο το φύλλο αυτό δεν κυκλοφόρησε ποτέ. Εξηγεί επίσης τη στάση της εφημερίδας κατά το χρονικό διάστημα πριν την εκδήλωση του πραξικοπήματος, η οποία ήταν στο πλαίσιο μιας πεποίθησης ότι θα τηρηθεί μια ομαλή πολιτική πορεία προς εκλογές.

Ακολούθως, ο Ευθύμιος Λέκκας, υπεύθυνος ύλης της εφημερίδας ”Ελευθερία” μιλά για τις πρώτες ειδήσεις που είχε το φύλλο της 21ης Απριλίου, κυρίως για την απολογία του εκδότη της εφημερίδας, Παναγιώτη Κόκα, την οποία είχε αναλάβει να καλύψει δημοσιογραφικά ο ίδιος. Εξιστορεί όσα συνάντησε στους δρόμους της Αθήνας τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967 και την έφοδο στρατιωτών στο παράρτημα του ΟΤΕ δίπλα στο προαύλιο της παλαιάς Βουλής επί της οδού Σταδίου και τη διακοπή των τηλεφωνικών επικοινωνιών. Εξηγεί πώς ετοίμασε την έκτακτη έκδοση, διαβάζει απόσπασμα από τα κείμενα που είχε γράψει, δείχνοντας παράλληλα τα αυθεντικά χειρόγραφά του από εκείνο το βράδυ. Τέλος μιλάει για την έφοδο στρατιωτών στην εφημερίδα μαζί με τον πατέρα του εκδότη της εφημερίδας και την σύλληψη του αρχισυντάκτη.

Ο Αριστείδης Μπουλούκος, πολιτικός συντάκτης της εφημερίδας «Ελεύθερος Κόσμος» και «Ελεύθερος Βορράς» περιγράφει τις συνομιλίες που είχε με διάφορους πολιτικούς σχετικά με τις προκηρυγμένες εκλογές για την 28η Μαΐου αλλά και το γενικότερο κλίμα φόβου και αβεβαιότητας που επικρατούσε. Ιδιαίτερα αναφέρεται στην ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα γραφεία της εφημερίδας τις παραμονές της επιβολής της δικτατορίας.  Αναφέρεται επίσης στο άρθρο που έγραψε ο ιδιοκτήτης της εφημερίδας την επόμενη ημέρα του πραξικοπήματος, ενώ περιγράφει με λεπτομέρειες τον τρόπο με τον οποίο έγινε αντιληπτό το στρατιωτικό πραξικόπημα από τον ίδιο και τους συναδέλφους του.

Τη δική του εκδοχή για τα γεγονότα της νύχτας της 20ης προς την 21η Απριλίου δίνει ο Γιώργος Αναστασόπουλος, πολιτικός συντάκτης της εφημερίδας ”Καθημερινή”. Περιγράφει τις πυρετώδεις προσπάθειες να επικοινωνήσει με συναδέλφους και πολιτικούς, προκειμένου να μάθει τί ακριβώς έχει συμβεί, μοιράζεται λεπτομέρειες σχετικά με το πώς αντέδρασε μαζί με τους συνεργάτες του στο άκουσμα της καθόδου των τανκς στους δρόμους της Αθήνας, το κλείσιμο των δρόμων από το στρατό και το μονόστηλο που δημοσιεύτηκε στην ”Καθημερινή” σχετικά με το πραξικόπημα.

Τη δική του μαρτυρία καταθέτει ο Γιώργος Ρωμαίος, πολιτικός συντάκτης στην εφημερίδα ”Το Βήμα”. Αναφέρεται στις ενδείξεις που υπήρχαν για την πιθανή εκδήλωση πραξικοπήματος και στον πυρετό του προεκλογικού αγώνα που επισκίαζε αυτές τις φήμες ή ενδείξεις. Περιγράφει τις αντιδράσεις των εργαζόμενων στην εφημερίδα όταν έμαθαν εκεί για την εκδήλωση του πραξικοπήματος και την κατάληψη της εφημερίδας από στρατιωτικούς. Σχολιάζει επίσης το γενικότερο πολιτικό κλίμα που επικρατούσε την άνοιξη του 1967 και θυμάται τον αντίκτυπο της επιβολής της δικτατορίας στον τύπο της εποχής, την απώλεια της αξιοπιστίας του Τύπου λόγω της λογοκρισίας και την έλλειψη της απαραίτητης ανανέωσης του δημοσιογραφικού δυναμικού κατά τη διάρκεια της επταετίας.

Κατά τη διάρκεια της εκπομπής προβάλλεται οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό καθώς και πλάνα από τυπογραφεία και γραφεία των εφημερίδων της Αθήνας.

Σκηνοθεσία: ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΑΚΟΣ

Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΣΤΑΡΗΣ

Πρώτη τηλεοπτική προβολή: 21 Απριλίου 1986

Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More