Πώς το απαξιωμένο χαρούπι βρήκε τη θέση του στην Κρήτη – Ειδικός μιλάει για το μεσογειακό είδος με τις δεκάδες χρήσεις

26 Φεβρουαρίου 2023

Για το χαρούπι το σημαντικό αλλά ξεχασμένο και εν ενίοτε παραφρονημένο μεσογειακό αυτό είδος μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής καθηγητής «Διατροφής και Μεταβολισμού» στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) δρ Γεώργιος Φραγκιαδάκης.

Σύμφωνα με τον ειδικό η χαρουπιά (Ceratonia siliqua), ένα μεσογειακό είδος με μεγάλη ιστορία στην Κρήτη, «συνιστούσε διαχρονικά, σημαντικό στοιχείο της παραδοσιακής διατροφής των κατοίκων της» ενώ, ευρήματα επιστημονικών μελετών υποστηρίζουν πιθανές χρήσεις των προϊόντων της χαρουπιάς με αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιδιαβητική δράση.

«Τα προϊόντα της χαρουπιάς έχουν σημαντικές χρήσεις στην κτηνοτροφία, τη φαρμακευτική και τη βιομηχανία, ενώ το ίδιο το φυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καλλωπιστικό, για διαμόρφωση τοπίου, προστασία καλλιεργειών από τον άνεμο, πυροπροστασία και προστασία από την “ερημοποίηση”. Είναι ένα ανθεκτικό δέντρο, που λόγω των ελάχιστων αρδευτικών αναγκών του ενδείκνυται για σχετικά “ξηρά” οικοσυστήματα όπως το περιβάλλον της Κρήτης» τόνισε ο κ. Φραγκιαδάκης, ο οποίος ανέφερε ότι «σε δύσκολες κυρίως στιγμές για το νησί, οι κάτοικοι της Κρήτης κατανάλωναν το χαρούπι με διάφορους τρόπους, αλέθοντάς το για να παράγουν αλεύρι ή έβραζαν χαρούπια για να φτιάξουν σιρόπι» προσθέτοντας ότι «τα χαρούπια βοήθησαν τον κρητικό πληθυσμό να επιβιώσει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Ταυτίστηκε με τις συνθήκες πείνας στην Κατοχή

Οι καταγραφές πάντως αποτυπώνουν απαξίωση του χαρουπιού μετά τον πόλεμο, κάτι που συνδέθηκε και με την ταύτιση της καλλιέργειας και της κατανάλωσης χαρουπιού, με τις συνθήκες πείνας και του πολέμου. «Βέβαια, δεν υπήρξε στο παρελθόν εθνική ή τοπική πολιτική ενίσχυσης της καλλιέργειας και των χρήσεων των προϊόντων χαρουπιού, κάτι που ευτυχώς, αλλάζει τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη» τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Φραγκιαδάκης, σημειώνοντας ότι υπάρχουν αρκετές επιχειρήσεις οι οποίες επεξεργάζονται το χαρούπι και ο καταναλωτής μπορεί να βρει προϊόντα όπως αρτοσκευάσματα, παξιμάδια, γλυκίσματα, χαρουπόμελο, «καφέ» χαρουπιού και άλλα.

Αναφερόμενος στο ερευνητικό πρόγραμμα της Περιφέρεια Κρήτης, που έχει ενταχθεί στο πλαίσιο της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης και της αναπτυξιακής πολιτικής της για την ενδυνάμωση της περιφερειακής οικονομίας, ο κ. Φραγκιαδάκης ανέφερε ότι συνδέεται με το Παρατηρητήριο Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας και στόχος είναι «η ενίσχυση της αλυσίδας αξίας στους τομείς της Βιώσιμης Αγροδιατροφής και της Υγείας-Ευεξίας, ενώ ειδικότερος στόχος είναι η ανάδειξη των ιδιοτήτων της χαρουπιάς με την ανάπτυξη έρευνας για το χαρούπι και τα προϊόντα του».

Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Φραγκιαδάκη, προς αυτή την κατεύθυνση προβλέπεται μεταξύ άλλων, να μελετηθούν επιλεγμένα δείγματα φυτικού υλικού χαρουπόδεντρων, ήδη προσαρμοσμένων στο κλίμα της Κρήτης και ευρύτερα στην περιοχή της Μεσογείου και να υπάρξει πολλαπλασιασμός τους, ταυτόχρονα με την δημιουργία ενός πρότυπου χαρουπώνα στο Αγρόκτημα του ΕΛΜΕΠΑ, υπό την εποπτεία του Τμήματος Γεωπονίας, που θα επιτρέψει τη συστηματική και σε βάθος χρόνου μελέτη του φυτικού υλικού από γεωπονικής, φυτοτεχνικής, καλλιεργητικής και βιολογικής πλευράς.

«Η συλλογή αυτή θα είναι επίσης μελλοντικά χρήσιμη για φυτώρια και καλλιεργητές χαρουπιάς, καθώς θα μπορούν να απευθύνονται σε αυτήν για να εξασφαλίσουν κατάλληλο μητρικό υλικό» τόνισε ο κ. Φραγκιαδάκης που επισήμανε ότι σημαντικές για την αναβίωση και διεύρυνση της καλλιέργειας είναι ο γενετικός χαρακτηρισμός και η δημιουργία μιας «τράπεζας» γενετικού υλικού χαρουπόδεντρων (τράπεζα γενετικού υλικού χαρουπιάς), αλλά και η διατροφική αξιοποίηση του χαρουπιού στη διατροφή του ανθρώπου.

«Γίνονται ενέργειες πληροφόρησης για την αξία του χαρουπιού στην υγιεινή διατροφή και υπάρχει μεγάλο περιθώριο περαιτέρω αξιοποίησης του χαρουπιού στη διατροφή του ανθρώπου» επισήμανε ο κ. Φραγκιαδάκης, που έδωσε ως παράδειγμα το χαρουπάλευρο από τα λουβιά του χαρουπιού, που έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και δίνει υγιεινά αρτοσκευάσματα σε συνδυασμό με άλευρα κριθαριού και σίκαλης, αλλά και το χαρουπάλευρο από τα φύτρα των σπόρων το οποίο δεν περιέχει γλουτένη αλλά καρουβίνη και χρησιμοποιείται για να βελτιώσει αρτοσκευάσματα από ρύζι, κατάλληλα για ανθρώπους με δυσανεξία στη γλουτένη.

«Η παραδοσιακή γνώση προγραμματίζεται να μεταφερθεί στους νέους μέσα από ποικίλες δράσεις, όπως η διοργάνωση ημερίδων και η ενημέρωση για τα παραδοσιακά προϊόντα της κρητικής διατροφής, με πρώτο το χαρούπι και τα προϊόντα του. Το “Παρατηρητήριο Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας” της Περιφέρειας Κρήτης συνεργάζεται και με άλλους φορείς, όπως η “Κοινότητα Καλλιέργειας, Φυσικής και Πολιτιστικής Χρήσης του Χαρουπιού στην Κρήτη” με έδρα το αναγνωρισμένο βιομηχανικό μνημείο “Χαρουπόμυλος” στον Πάνορμο Ρεθύμνης» πρόσθεσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Φραγκιαδάκης και κατέληξε ότι «η δυνατότητα παραγωγής νέων καινοτόμων προϊόντων και η αναβάθμιση της αγοράς του χαρουπιού αναμένεται να ενισχύσει την τοπική οικονομία και να προσφέρει πρόσθετες πηγές τροφίμων σε μια περίοδο διατροφικής κρίσης. Επίσης, πρόσθετες επαγγελματικές ευκαιρίες στους αγρότες παραγωγούς».

Έχοντας διαγράψει ένα λαμπρό παρελθόν στην Κρήτη και έχοντας συνδεθεί σε δύσκολες εποχές, όπως η κατοχή, με τους Κρητικούς και την επιβίωσή τους, το χαρούπι και η καλλιέργεια της χαρουπιάς επιχειρείται να αναβιώσει δυναμικά στο νησί, μέσω του ερευνητικού έργου «Δράσεις για την βέλτιστη αξιοποίηση του δυναμικού της Χαρουπιάς στην Περιφέρεια Κρήτης» που χρηματοδοτεί η Περιφέρεια Κρήτης και υλοποιείται σε συνεργασία του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ).

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής καθηγητής «Διατροφής και Μεταβολισμού» στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) δρ Γεώργιος Φραγκιαδάκης, ανέφερε ότι η χαρουπιά (Ceratonia siliqua), ένα μεσογειακό είδος με μεγάλη ιστορία στην Κρήτη, «συνιστούσε διαχρονικά, σημαντικό στοιχείο της παραδοσιακής διατροφής των κατοίκων της» ενώ, ευρήματα επιστημονικών μελετών υποστηρίζουν πιθανές χρήσεις των προϊόντων της χαρουπιάς με αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιδιαβητική δράση.