Παγκόσμια ναυτιλία: Ανησυχία για την εκρηκτική αύξηση της χρήσης του «σκιώδους στόλου»

Ο «σκιώδης στόλος» που χρησιμοποιείται από τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βενεζουέλα για να αποφύγουν τις δυτικές κυρώσεις και να μεταφέρουν τα φορτία τους σε πελάτες, συμπεριλαμβανομένων της Κίνας και της Ινδίας, διογκώνεται σε κλίμακα και εύρος, ενώ αυξάνονται οι ανησυχίες ότι οι προσπάθειες για την αντιμετώπισή του μπορεί να εξελιχθούν ακόμη και σε επικίνδυνες στρατιωτικές αντιπαραθέσεις.

Το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι η Ρωσία έχει αρχίσει να τοποθετεί τη δική της σημαία σε ορισμένα πρώην δεξαμενόπλοια του σκιώδους στόλου, σε μια ανοιχτή πρόκληση για την Ευρώπη.

Ο σημαντικός παγκόσμιος στόλος των παλαιών πετρελαιοφόρων – υπό αδιαφανή ιδιοκτησία και αμφισβητήσιμη σημαία – έχει έρθει στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής φέτος. Μάλιστα, υπήρξαν θαλάσσιες απαγορεύσεις και επιβολή κυρώσεων, όπως ο πρόσφατα ανακοινωθείς ναυτικός αποκλεισμός της Βενεζουέλας από τις ΗΠΑ για πλοία που έχουν υποστεί κυρώσεις.

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ έκαναν επιδρομή σε ένα δεξαμενόπλοιο στα ανοικτά της Βενεζουέλας, στο οποίο το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών είχε επιβάλει κυρώσεις το 2022, εν μέσω ισχυρισμών ότι έκανε λαθρεμπόριο πετρελαίου για λογαριασμό των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν και της Χεζμπολάχ.

Το Σάββατο, οι αμερικανικές δυνάμεις κατάσχεσαν ένα δεύτερο εμπορικό πλοίο που μετέφερε πετρέλαιο στα ανοικτά των ακτών της Βενεζουέλας σε διεθνή ύδατα, παρόλο που δεν φαίνεται να περιλαμβάνεται στον κατάλογο των πλοίων που υπόκεινται σε κυρώσεις των ΗΠΑ.

Αυτές οι κατασχέσεις έρχονται μετά από διάφορα περιστατικά φέτος, όπου η Εσθονία και η Γαλλία απαγόρευσαν την είσοδο πλοίων που ήταν ύποπτα ότι ανήκαν στον σκιώδη στόλο της Ρωσίας, ενώ το τελευταίο διάστημα έχουν εξαπολυθεί πολλές επιθέσεις ουκρανικών αεροπορικών και θαλάσσιων μη επανδρωμένων σκαφών σε ρωσικά δεξαμενόπλοια του σκιώδους στόλου που κατηγορούνται για εμπλοκή σε παράκαμψη κυρώσεων.

Οι ολοένα και πιο επιθετικές προσπάθειες για την αστυνόμευση του σκιώδους στόλου και τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η Ρωσία είναι πρόθυμη να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για την προστασία των δεξαμενόπλοιων, έχουν οδηγήσει πολλούς ειδικούς να προειδοποιήσουν για τον κίνδυνο θερμού επεισοδίου.

Αυτό υπογραμμίστηκε δραματικά την Παρασκευή, όταν η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι είχε χτυπήσει ένα ρωσικό δεξαμενόπλοιο με εναέρια μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε διεθνή ύδατα στα ανοικτά των ακτών της Λιβύης, μετά από προηγούμενες παρόμοιες επιθέσεις στη Μαύρη Θάλασσα.

Μια πηγή στην Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας δήλωσε ότι επρόκειτο για μια «νέα, άνευ προηγουμένου ειδική επιχείρηση», την πρώτη επίθεση του Κιέβου σε ρωσικό δεξαμενόπλοιο στη Μεσόγειο, που πραγματοποιήθηκε 2.000 χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα της Ουκρανίας.

Η δομή του σκιώδους στόλου

«Αυτός καθαυτός ο σκιώδης στόλος δεν αποτελεί νέα απειλή», δήλωσε ο Γκονθάλο Σάιθ Εραουσκίν, ερευνητής στο κέντρο οικονομικών και ασφάλειας της δεξαμενής σκέψης Royal United Services Institute. Αλλά έχει επεκταθεί σημαντικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, φτάνοντας αυτή τη στιγμή  τα 900-1.200 πλοία παγκοσμίως.

«Δεν είναι ένα ιδιαίτερα δομημένο ή ομοιογενές σύνολο. Πρόκειται για πλοία που ρωσικά συμφέροντα είναι σε θέση να αγοράσουν μεταχειρισμένα ή που ανήκουν σε εταιρείες που είναι έτοιμες να εμπλακούν σε παράνομες δραστηριότητες».

Ο σκιώδης στόλος έχει δημιουργήσει ένα ολόκληρο παράνομο δίκτυο για να τον υποστηρίξει, όπως ιστότοποι νηολόγησης σκαφών υπό ψεύτικη σημαία, αδίστακτοι μεσίτες και μια σειρά αδιαφανών εταιρειών που διευκολύνουν το παράνομο εμπόριο.

Το δεξαμενόπλοιο Boracay, το οποίο απαγορεύτηκε από την Εσθονία και τη Γαλλία νωρίτερα φέτος, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Αποκτήθηκε το 2020 από μια λεγόμενη εταιρεία «κέλυφος» – δηλαδή μια εταιρεία που υπάρχει μόνο κατ’ όνομα – στις Σεϋχέλλες, την Baaj Shipping. Είχε συμπεριληφθεί στη μαύρη λίστα του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ για ύποπτες διασυνδέσεις με τη μεταφορά ρωσικών πετρελαϊκών προϊόντων, παράτυπες και υψηλού κινδύνου ναυτιλιακές πρακτικές και ισχυρισμούς ότι λειτουργούσε υπό ψευδή νηολόγηση στο Μπενίν, μετά από παλαιότερες ψευδείς καταχωρήσεις στα νηολόγια της Γκάμπια και του Μαλάουι.

Σύμφωνα με την Lloyd’s List, το πλοίο – ένα «παράδειγμα παραπλανητικών πρακτικών ναυτιλίας» – είχε επίσης ερευνηθεί από τις υπηρεσίες πληροφοριών της Δανίας σχετικά με την πιθανή χρήση του για την εκτόξευση drones εναντίον του αεροδρομίου της Κοπεγχάγης, ενώ λειτουργούσε με διαφορετικό όνομα.

Η αντιμετώπιση

Οι χώρες που επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν τον σκιώδη στόλο βασίζονται σε διεθνείς νόμους και συμβάσεις σχετικά με την αξιοπλοΐα, την ασφάλιση και τις πρακτικές ασφαλούς πλοήγησης για να ασκήσουν πίεση στα πλοία.

Ωστόσο, η αυξανόμενη διεθνής τάση για επιβολή κυρώσεων έχει φέρει τους δικούς της κινδύνους. Για παράδειγμα, σ’ ένα περιστατικό που αφορούσε σ’ ένα πετρελαιοφόρο υπό ρωσική σημαία, μια προσπάθεια του εσθονικού ναυτικού να αναχαιτίσει το πλοίο στον Κόλπο της Φινλανδίας τον Μάιο προκάλεσε εισβολή ενός ρωσικού Su-35 στον εσθονικό εναέριο χώρο.

Για τον Εραουσκίν, αυτό υποδηλώνει ένα πιο άμεσο ενδιαφέρον από το Κρεμλίνο για τον σκιώδη στόλο, όπως αποδεικνύεται από την προθυμία της Ρωσίας να τον προστατεύσει.

Για πολλούς αναλυτές, ο σκιώδης στόλος δεν αποτελεί απειλή μόνο λόγω του βασικού του ρόλου στην οικονομική στήριξη της πολεμικής προσπάθειας της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πρόσφατα περιστατικά δείχνουν ότι σκάφη που συνδέονται με τη Ρωσία έχουν εμπλακεί σε εισβολές με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε  ξένα κράτη, διακοπές καλωδίων και αναγνώριση κρίσιμων υποδομών.

Αν ο σκιώδης στόλος, και ιδίως η ρωσική συνιστώσα του, έχει ακμάσει τα τελευταία τρία χρόνια, αυτό οφείλεται εν μέρει στην απροθυμία των ΗΠΑ να επιβάλλουν κυρώσεις στους μεγάλους Ρώσους παραγωγούς Rosneft και Lukoil, αλλά και στη συνεχιζόμενη εξάρτηση της Κίνας και της Ινδίας από το ρωσικό πετρέλαιο.

Ακόμη και όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις όμως από την Ουάσινγκτον, η Ρωσία κινήθηκε γρήγορα για να τις παρακάμψει, με αρκετές νέες εταιρείες να ξεφυτρώνουν, για τις οποίες υπάρχουν υποψίες ότι εξάγουν αργό πετρέλαιο για λογαριασμό της Rosneft και της Lukoil.

Παρά τις πρόσφατες κυρώσεις όμως, μία από τις σημαντικότερες αγορές της Ρωσίας για το αργό της πετρέλαιο φαίνεται να έχει σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη, παρά τις πιέσεις του Τραμπ: οι ινδικές εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου έχουν αυξηθεί από τον Οκτώβριο.

Εν μέρει, αυτό οφείλεται τόσο στην προσαρμοστικότητα της Ρωσίας στις κυρώσεις τα τελευταία τρία χρόνια, όσο και στην πολύπλοκη δομή των επιχειρήσεων του σκιώδους στόλου, η οποία αντικατοπτρίζει την τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί όλα αυτά τα χρόνια από χώρες όπως το Ιράν και η Βενεζουέλα.

Σε κάθε περίπτωση, το εμπόριο πετρελαίου που παραβιάζει τις κυρώσεις αναμένεται να συνεχιστεί ακάθεκτο, παρά τις προσπάθειες αστυνόμευσής του.

Το πετρέλαιο που υπόκειται σε κυρώσεις πωλείται συχνά με έκπτωση, ενώ οι πλοιοκτήτες που μετακινούν αυτά τα φορτία συνήθως κερδίζουν σημαντικά ασφάλιστρα για την ανάληψη του κινδύνου. Όσο οι συμμετέχοντες σ’ αυτήν την αγορά θεωρούν ότι τα οικονομικά κίνητρα υπερτερούν των κινδύνων, οι συνεχείς προσπάθειες αποφυγή των κυρώσεων αναπόφευκτα θα συνεχιστούν.

Πηγή: The Guardian

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More