Οι γυναίκες του Ιράν δεν βγήκαν για πρώτη φορά στους δρόμους
Εδώ και περισσότερες από δύο εβδομάδες, μετά τον βάναυσο θάνατο της Μαχσά Αμίνι στα χέρια της Αστυνομίας Ηθών της Τεχεράνης, οι Ιρανές γυναίκες έχουν βγει στους δρόμους, καίνε τις μαντίλες τους, κόβουν τα μαλλιά τους και απαιτούν να σταματήσει επιτέλους ο περιορισμός των δικαιωμάτων τους. Πολλές από αυτές έχουν πληρώσει τη διεκδίκηση της ελευθερίας τους με τίμημα τη ζωή τους.
Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που οι Ιρανές βγήκαν στους δρόμους.
«Δεν κάναμε επανάσταση για να πάμε πίσω». Αυτό ήταν το σύνθημα στα χείλη δεκάδων χιλιάδων Ιρανών γυναικών που είχαν κατακλύσει τους δρόμους της Τεχεράνης στις 8 Μαρτίου του 1979. Γυναικών που είχαν αγωνιστεί για την Επανάσταση, και τώρα ένιωθαν εξαπατημένες.
(AP Photo/Richard Tomkins, File)
Η ιρανική επανάσταση του 1979 αφορούσε μια ιδέα: την ελευθερία. Ήταν μια ιδέα που ενέπνευσε τεράστιες ομάδες γυναικών να αντιταχθούν στον Σάχη σε μια άνευ προηγουμένου αντίσταση. Ύστερα από την τελική εκδίωξή του, και μόλις λίγες εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, τον Φεβρουάριο του 1979, οι Ιρανές γυναίκες διαδήλωσαν για να δείξουν την οργή τους για την επανάσταση, η οποία τώρα φαινόταν να στρέφεται εναντίον τους.
Είχαν παρακολουθήσει με δυσπιστία και φόβο τα ισλαμικά συνθήματα να κυριαρχούν στις διαδηλώσεις όπου οι γυναίκες καλούνταν να καλύψουν τα κεφάλια τους. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο Αγιατολάχ ξεκίνησε την επίθεσή του στις μειονότητες, την αντιπολίτευση και τα δικαιώματα των γυναικών.
(AP Photo/ Campion/ Mohammad Sayad)
Για την Ημέρα της Γυναίκας, στις 8 Μαρτίου, ετοιμάζονταν εορτασμοί σε διάφορα μέρη της χώρας. Όμως, στις 7 Μαρτίου, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί ανακοίνωσε ότι οι γυναίκες είχαν πλέον εντολή να φορούν μαντίλα στα γραφεία της κυβέρνησης ή — σύμφωνα με τα λόγια του — να μην εισέρχονται στον χώρο εργασίας «γυμνές».
Και κάπως έτσι οι προγραμματισμένοι εορτασμοί μετατράπηκαν σε μαζικές διαδηλώσεις.
«Η ιρανική επανάσταση μας είχε διδάξει ότι αν θέλουμε κάτι, πρέπει να βγούμε στον δρόμο και να το απαιτήσουμε», είχε πει σε συνέντευξή της στην Guardian η πρωτοπόρος φωτογράφος Hengameh Golestan. Χάρη σε εκείνη έχει καταγραφεί η γυναικεία οπτική της ζωής στο Ιράν, αλλά και η δυνασμική τους αντίσταση στο καθεστώς τον Μάρτιο του 1979. «Ο κόσμος ήταν τόσο χαρούμενος – θυμάμαι μια ομάδα νοσοκόμων να σταματάει μερικούς άντρες σε ένα αυτοκίνητο και να τους λέει: «Θέλουμε ισότητα, οπότε βάλτε και εσείς μαντίλα!» Όλοι γέλασαν».
(Hengameh Golestan)(Hengameh Golestan)(Hengameh Golestan)
Για έξι συνεχόμενες μέρες, οι γυναίκες διαδήλωναν και αγωνίζονταν για να πάρουν πίσω την επανάστασή τους. Στους δρόμους, γυναίκες δέχθηκαν επίθεση από αντιδιαδηλωτές, οι οποίοι τους επιτέθηκαν με μαχαίρια, πέτρες, τούβλα και σπασμένα τζάμια. Αποθαρρύνονταν που έβρισκαν στην αντίπαλη μεριά πολλές γυναίκες, που διαδήλωναν υπέρ του Αγιατολάχ.
Βρήκαν όμως απροσδόκητους συμμάχους μεταξύ φεμινιστριών από άλλες χώρες. Η Αμερικανίδα φεμινίστρια Kate Millett, η οποία είχε αποδεχτεί μια πρόσκληση από ακτιβίστριες φοιτήτριες, διαδήλωσε μαζί τους στην Τεχεράνη. Η Διεθνής Επιτροπή για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, υπό την προεδρία της φεμινίστριας φιλόσοφου Simone de Beauvoir, έστειλε αντιπροσωπεία σε ένδειξη αλληλεγγύης.
Η αμερικανίδα Kate Millet, αριστερά, μαζί με δύο μέλη του γαλλικού κινήματος για τα δικαιώματα της γυναίκας σε συνέντευξη Τύπου στην Τεχεράνη στις 11 Μαρτίου 1979 (AP Photo/D. Ive)
Και η ακτιβιστική γαλλική φεμινιστική ομάδα «Ψυχανάλυση και Πολιτική» (Psych et Po), ήταν στους δρόμους του Ιράν καταγράφοντας αυτό που έβλεπε. Το 12λεπτο ντοκιμαντέρ τους παραμένει η μόνη υπάρχουσα οπτικοακουστική καταγραφή αυτών των γεγονότων.
Οι κινητοποιήσεις των γυναικών φάνηκε να έχουν αποτέλεσμα. Λίγες μόλις ημέρες μετά τις διαδηλώσεις της 8ης Μαρτίου, ο υψηλόβαθμος θεολόγος Αγιατολάχ Ταλεγκάνι ανακάλεσε τις δηλώσεις του Χομεϊνί. Και με αυτή τη φαινομενική νίκη, η γυναικεία κινητοποίηση —η πρώτη μαζική, συλλογική αντίσταση ενάντια στην Ισλαμική Δημοκρατία— άρχισε να σβήνει.
Νέες γυναίκες δικηγόροι που καταλαμβάνουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης στην Τεχεράνη, πραγματοποιούν καθιστική διαμαρτυρία για να διαμαρτυρηθούν για τις διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών εντός του επαγγέλματος στις 14 Ιουνίου 1979 (AP Photo)
«Πρόσφερα τις φωτογραφίες μου σε εφημερίδες και κανείς δεν τις ήθελε», λέει η Hengameh Golestan. «Αλλά το 2010, τις πήρα σε ένα γυναικείο φεστιβάλ στη Συρία. Έλαβα μια θερμή ανταπόκριση από αυτές τις γυναίκες, μουσουλμάνες και χριστιανές. Έβλεπαν για πρώτη φορά την πραγματική ζωή των Ιρανών γυναικών».
Μέχρι το 1981, ήταν πια υποχρεωτικό για όλες τις γυναίκες στο Ιράν άνω των 9 ετών να φορούν μαντίλα. «Είναι περίεργη η αντίδραση των νεαρών Ιρανών μπροστά στις φωτογραφίες μου, καθώς ανήκουν σε γενιές που δεν έχουν δει ποτέ γυναίκες χωρίς χιτζάμπ στους δρόμους. Ο δικός τους είναι ένας πολύ διαφορετικός κόσμος. Κάποιοι δεν γνωρίζουν καν ότι αυτές οι διαδηλώσεις συνέβησαν».
Την υποχρεωτικότητα της μαντίλας ακολούθησαν και άλλες αλλαγές: διαχωρισμός φύλου στον χώρο εργασίας, στα σχολεία, στις παραλίες και στις αθλητικές εκδηλώσεις. Και μια σειρά από νέοι νόμοι που διέπουν το διαζύγιο, την επιμέλεια των παιδιών, την κληρονομιά, την ιθαγένεια και την τιμωρία, όλα ανατρέποντας τη ζυγαριά εις βάρος των γυναικών.
Σε απάντηση, φεμινίστριες οργάνωναν διάφορες εκστρατείες όλα αυτά τα χρόνια. Και στην καθημερινή τους ζωή, οι γυναίκες συνέχισαν να αντιστέκονται. Αυτός ο καθημερινός αγώνας αποτυπώνεται στο ντοκιμαντέρ του Τζεφ Κάουφμαν, «40 εκατομμύρια: Ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν».
Τον Δεκέμβριο του 2017, μια νεαρή γυναίκα ονόματι Vida Movahed ανέβηκε στην κορυφή ενός κουτιού κοινής ωφελείας σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της Τεχεράνης. Και στάθηκε εκεί, με τα μαλλιά της ελεύθερα και την λευκή της μαντίλα κρεμασμένη σε ένα μακρύ ραβδί, το οποίο κουνούσε ήρεμα μπροστά της σαν λευκή σημαία.
Η πράξη ανυπακοής της έγινε viral. Σύντομα άρχισαν να κυκλοφορούν φωτογραφίες με άλλες Ιρανές που ακολούθησαν το παράδειγμά της σε διάφορες περιοχές.
Δεκάδες συνελήφθησαν, αλλά αυτές οι γυναίκες δεν πτοήθηκαν. Μαζί έγιναν γνωστές ως «κόρες της επανάστασης».
Η καθημερινότητα στην οποία υποβάλλονται οι γυναίκες στο Ιράν αποτυπώθηκε πολύ χαρακτηριστικά στην βραβευμένη ταινία animation της Μαρζάν Σατραπί «Persepolis», που βασίζεται στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό graphic novel της.
Οι Ιρανές δεν σταμάτησαν ποτέ να αντιστέκονται, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο μαζικά. Κάποιες φυλακίστηκαν ή σκοτώθηκαν, άλλες αναγκάστηκαν να φύγουν στο εξωτερικό, όπως η Μαρζάν Σατραπί ή η συγγραφέας και τραγουδοποιός Ziba Shirazi. Το τραγούδι της, «Zan» (Γυναίκα), λέει στον Αγιατολάχ Χομεϊνί ότι «οι γυναίκες είναι πιο μαλακές από τα πέταλα λουλουδιών και πιο δυνατές από το σίδερο, μην προσπαθήσεις να μας καλύψεις με μαντίλες», υπενθυμίζοντας του ότι αυτός και όλοι οι άλλοι άντρες οφείλουν την ύπαρξή τους στις γυναίκες.
Με πληροφορίες από: CBC, Guardian, Independent, Hengameh Golestan
www.ertnews.gr
Διαβάστε περισσότερα… Read More
