«Κοχυλάκι εσύ δε φταις!»: Ένα παραμύθι για την πρόληψη της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης
Τους τελευταίους μήνες ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι με τρομακτικές αποκαλύψεις περιστατικών παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης που δεν μπορούσαμε να διανοηθούμε ότι συμβαίνουν. Και όμως, σύμφωνα με τις στατιστικές στην Ελλάδα 1 στα 6 παιδιά θα δεχθεί κάποια μορφή σεξουαλικής βίας στη ζωή του, πράγμα που σημαίνει ότι όσα μαθαίνουμε εξακολουθούν να αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου.
Το καλύτερο που μπορούμε ως γονείς να κάνουμε, είναι να εξοπλίσουμε τα παιδιά μας με τα απαραίτητα εργαλεία για την προστασία τους από την σεξουαλική παρενόχληση / κακοποίηση. Και το βιβλίο «Κοχυλάκι εσύ δε φταις!» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο είναι σύμμαχός μας σε αυτό, καθώς πέρα από το παραμύθι παρέχει πολύ χρήσιμες πληροφορίες από την ψυχολόγο Λίνα Λυκομήτρου, αλλά και πρόσθετο υλικό με βιωματικές δραστηριότητες από τις θεατροπαιδαγωγούς της ομάδας «Άγγιγμα και Όρια».
Στον βυθό της θάλασσας με ήρωα το μικρό κοχυλάκι διαδραματίζεται η ιστορία του παραμυθιού, που δημιούργησε η ομάδα «Άγγιγμα και Όρια». Το βιβλίο στοχεύει στο να ενισχύσει την ικανότητα των παιδιών να αντιλαμβάνονται πότε νιώθουν άβολα με κάποιον και να μάθουν να λένε «όχι». Στόχος είναι επίσης να ενδυναμωθεί η κατανόηση ότι δεν είναι δικό τους λάθος αν κάτι συμβεί, και το θάρρος να το εκμυστηρευτούν σε κάποιο πρόσωπο αναφοράς.
Αφού διαβάσουν την ιστορία, τα παιδιά καλούνται να μπουν «στο καβούκι» του μικρού κοχυλιού, και με αυτόν τον τρόπο να επεξεργαστούν συναισθήματα και να μιλήσουν για θεματικές που ενδεχομένως να τους έφερναν σε δύσκολη θέση.
Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου, οι θεατροπαιδαγωγοί Μάγια Παπαγεωργίου, Φιλίππη Ρούβαλη, Γκλόρια Χόντια και η ψυχολόγος Λίνα Λυκομήτρου, που συνεργάστηκαν για τη δημιουργία του, μας μίλησαν για το βιβλίο, αλλά και για πολλά περισσότερα.
Συνέντευξη στη Δάφνη Σκαλιώνη
-Το Άγγιγμα και Όρια κάνει εδώ και χρόνια σεμινάρια σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης για την πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να συμπυκνώσετε τη γνώση σας σε ένα βιβλίο;
-Η ιδέα γεννήθηκε από τον ίδιο τον σκοπό μας. Να οχυρώσουμε τα παιδιά όσο περισσότερο μπορούμε, με γνώσεις οι οποίες θα το ακολουθούν στο υπόλοιπο της ζωής του. Πέρα από την φροντίδα και την προστασία που λαμβάνουν τα παιδιά από τους γονείς τους, χρειάζεται και τα ίδια να έχουν προσλαμβάνουσες και να καλλιεργούν τη σκέψη τους, από μικρή ηλικία. Αυτόν το σκοπό έχει και το παραμύθι μας.
-Σε ποιες ηλικίες παιδιών απευθύνεται; Γράφει από 4 ετών, αλλά μέχρι ποια ηλικία θεωρείτε πως έχει νόημα;
-Το παραμύθι απευθύνεται σε παιδιά του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τριών τάξεων του Δημοτικού. Το θέμα μας αφορά βέβαια όλες τις ηλικίες, συνεπώς είναι ένα παραμύθι που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αφορμή για συζήτηση και στα μεγαλύτερα παιδιά, ανάλογα με την προσέγγισή του και τη διάθεση των παιδιών. Τα παιδιά αρχίζουν να μιλάνε και να κατανοούν οδηγίες όπως σκουπίζω τα χέρια μου, φοράω τα παπούτσια μου κλπ, συνήθως στην ηλικία των 3 χρόνων. Από τη στιγμή αυτή, είναι καλό να κάνουμε μια πρώτη αναφορά για τα ιδιωτικά μέρη του σώματος μας. Καθώς μεγαλώνουν συνεχίζουμε την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και αρχίζουν και κατανοούν περισσότερα πράγματα. Όλες οι ηλικίες των παιδιών έχουν την ίδια ανάγκη από την στιγμή που επικοινωνούν και εκφράζουν τα συναισθήματα τους να ενημερωθούν και να προστατεύουν το σώμα τους.
-Το πρόσθετο υλικό που προτρέπει γονείς και εκπαιδευτικούς να δραματοποιήσουν το παραμύθι και να κάνουν διάφορες δραστηριότητες με τα παιδιά με αφορμή αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντική και βοηθητική προσθήκη. Με ποιον τρόπο βοηθά η δραματοποίηση τα παιδιά να καταλάβουν καλύτερα; Υποψιάζομαι πως η χρήση δαχτυλόκουκλων έχει και αυτή την ειδική της σημασία…
-Η δραματοποίηση είναι το εργαλείο μέσω του οποίου τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να «μπουν στα παπούτσια» - σε αυτή την περίπτωση «στο καβούκι»- του μικρού κοχυλιού, να δράσουν μέσα σε μια υποθετική συνθήκη και μέσα από ρόλους καλούνται να πάρουν μια απόφαση, να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να ζητήσουν βοήθεια από ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης. Η χρήση δαχτυλόκουκλων βοηθά τα παιδιά να μιλήσουν και να πάρουν θέση, χωρίς απαραίτητα να χρειαστεί να εκθέσουν άμεσα τον ίδιο τους τον εαυτό και έτσι να μιλήσουν για θεματικές που ενδεχομένως να ντρεπόντουσαν να μιλήσουν σε άλλη περίπτωση.
Μέσα από την δραματοποίηση, καλλιεργείται επίσης βιωματικά η αίσθηση της ιδιωτικότητας του σώματος, δημιουργούνται προσωπικές προεκτάσεις σε σχέση με προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις και παρουσιάζεται στην πράξη η δυνατότητα αντίδρασης και υπεράσπισης του εαυτού σε μια άβολη κατάσταση.
-Το «Στοπ, δεν σου επιτρέπω» είναι από τα σημαντικότερα παιχνίδια που έχω συναντήσει. Μακάρι να γινόταν να ενταχθεί επίσημα στο σχολικό πρόγραμμα, για παράδειγμα της ώρας της γυμναστικής! Είναι διαφορετικό να κατανοούμε κάτι στη θεωρία από το να μπορούμε να το κάνουμε πράξη και η σωματική πρόβα του «Όχι» βοηθά πολύ σε αυτό, έτσι δεν είναι;
-Ναι, η σωματική μνήμη είναι πολύ ισχυρή. Διαφορετικό είναι να έχει το παιδί απλώς την πληροφορία ότι έχει δικαίωμα να πει «όχι» σε ένα κακό άγγιγμα και διαφορετικό να έχει εξασκηθεί σωματικά σε αυτό. Το σώμα θυμάται. Έχει όμως μεγάλη σημασία και η επανάληψη των ασκήσεων και να υπενθυμίζουμε στα παιδιά να λένε όχι ή στοπ δεν σου επιτρέπω σε οποιονδήποτε τα ενοχλεί. Το συγκεκριμένο παιχνίδι άλλωστε βοηθά όχι μόνο στην πρόληψη των θυμάτων αλλά και των θυτών. Τα παιδιά μαθαίνουν από τη μία να προστατεύουν και να βάζουν όρια στο σώμα τους και από την άλλη πότε ο συνάνθρωπος είναι σε θέση να δεχτεί ή όχι κάποια χειρονομία.
-Διαχωρίζοντας τα καλά και τα κακά μυστικά και τα καλά και τα κακά αγγίγματα ξεκαθαρίζουν πολλά στο μυαλουδάκι των μικρών, γιατί η αλήθεια είναι πως είναι λίγο γκρίζα ζώνη αυτό το θέμα… Αν μάθει κανείς όμως από μικρός να ακούει το σώμα του, καταλαβαίνει ενστικτωδώς ποιο μυστικό και ποιο άγγιγμα είναι κακό, σωστά;
-Ναι, αρχή όλων είναι να μπορείς να αφουγκραστείς το σώμα και τα συναισθήματά σου. Επειδή όμως συχνά υπάρχουν συναισθήματα που μπερδεύουν και τα παιδιά είναι μικρά για να αναλύσουν με ψυχραιμία τι νιώθουν κάθε στιγμή, τους προσφέρουμε ένα ξεκαθάρισμα με παραδείγματα ώστε να μπορέσουν να κάνουν την αναλογία όταν κάτι θα τους συμβεί. Γι’ αυτό και χρειάζεται από μικρή ηλικία να συζητάμε με τα παιδιά για τα γεννητικά όργανα και να εξηγούμε ότι μόνο ο γιατρός ή ο φροντιστής μας έχει δικαίωμα να μας αγγίζει στα ιδιωτικά μας μέρη. Ένα παιδάκι σε ηλικία 2 χρονών δεν μπορεί να καταλάβει αν ένα άγγιγμα είναι καλό ή κακό και δεν μπορεί να το εκφράσει. Είναι σημαντικό λοιπόν να χτίζουμε σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί, να το ακούμε, να παρατηρούμε τις αλλαγές της διάθεσής του και αυτό να γνωρίζει ότι για ό,τι του συμβεί θα είμαστε εκεί να το προστατεύσουμε.
-Σύμφωνα με τις στατιστικές, μόλις 2 στα 100 παιδιά που βιώνουν τη σεξουαλική κακοποίηση αποκαλύπτουν τι τους συμβαίνει… Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι θα μας μιλήσουν; Είναι αρκετή η χρήση της ασπίδας προστασίας που προτείνετε; Ξέρω περιπτώσεις που δεν μίλησαν όχι μόνο από ενοχές, ή επειδή δεν είχε εδραιωθεί μια σχέση εμπιστοσύνης με τον γονέα τους, αλλά επειδή τον υπεραγαπούσαν και φοβόντουσαν μην στεναχωρηθεί πολύ και αρρωστήσει, ή σε άλλη περίπτωση, μην αντιδράσει ακραία και διαπράξει έγκλημα… (Αυτός ο φόβος είναι μάλλον η απόρροια αυτού του προστατευτικού και ξέχειλου από αγάπη «Αν τολμήσει κάποιος να σε πειράξει θα τον σκοτώσω», που δυστυχώς ακούμε -ή και λέμε- συχνά).
-Όταν ένα παιδί υπεραγαπάει τον γονιό του και φοβάται μην στεναχωρηθεί πολύ, τότε αυτό το μήνυμα το έχει μεταφέρει ο ίδιος ο γονιός, με συνέπεια να έχουν αντιστραφεί με κάποιον τρόπο οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια. Για τα μάτια ενός παιδιού ο γονέας χρειάζεται να παρέχει ασφάλεια, όχι κίνδυνο κατάρρευσης στην περίπτωση που το παιδί κινδυνεύσει. Οπότε καταλήγουμε ότι σίγουρα είναι μια σχέση αγάπης και εμπιστοσύνης, αλλά μήπως το κομμάτι της προστασίας έχει μεταφερθεί σε λάθος πρόσωπο;
Επίσης, φράσεις όπως «πες μου τι σου έκανε και θα τον σκοτώσω» καλό είναι να αποφεύγονται, γιατί έτσι δεν δημιουργούμε ένα κλίμα ασφάλειας στο παιδί για να μιλήσει, παρά φόβο ότι κάτι πολύ χειρότερο θα συμβεί από αυτό που ήδη έχει συμβεί στο ίδιο.
-Η συγγραφή συνήθως είναι μοναχική υπόθεση… Πώς συνεργαστήκατε τόσοι άνθρωποι για να γράψετε ένα βιβλίο;
-Η διαδικασία ήταν συλλογική. Σαφώς κάποιες από εμάς πρόσφεραν μεγαλύτερο κομμάτι στη δημιουργία του βασικού κορμού της ιστορίας και οι άλλες επιμελήθηκαν τις διορθώσεις και τη δημιουργία του συνοδευτικού υλικού. Καθώς το θέμα που διαπραγματευόμαστε έχει συγκεκριμένη μεθοδολογία έτσι ώστε να μάθουν τα παιδιά να προστατεύουν το σώμα τους, πριν τη διαδικασία συγγραφής προηγείται κυρίως η έρευνα, και έπειτα οι ιδέες και η έμπνευση με σκοπό να γίνει όσο το δυνατόν περισσότερο κατανοητό το θέμα μας στα παιδιά αλλά και στους γονείς/φροντιστές.
Σχετική Είδηση:
www.ertnews.gr
Διαβάστε περισσότερα… Read More
