Η υδρόγειος σφαίρα του Κράτη στο μουσείο Αρχιμήδη της αρχαίας Ολυμπίας
Κάποιοι διάβαζαν οιωνούς, άλλοι έβλεπαν ουρανόσταλτα όνειρα και ορισμένοι συνομιλούσαν με θεούς. Την ίδια ώρα οι Έλληνες μελετούσαν τον έναστρο ουρανό, έκαναν μετρήσεις, υπολόγιζαν αποστάσεις και σχεδίαζαν τον κόσμο που εκείνη την εποχή ήταν ακόμη άγνωστος.
Σε αυτό το ταξίδι στην σύγχρονη αρχαιότητα ο δημοσιογράφος της ΕΡΤ Παναγιώτης Φωτεινόπουλος, παρουσιάζει έναν χώρο που όλοι θα έπρεπε να επισκεφτούν.
Ένα μουσείο στην αρχαία Ολυμπία φιλοξενεί κάποια από τα γνωστά επιτεύγματα του αρχαίου κόσμου, καθώς μένουν πολλά που προς το παρόν παραμένουν άγνωστα.
Ο Κώστας Κοτσανάς, μηχανολόγος-μηχανικός, με το βλέμμα και τις γνώσεις του φιλίστορα, φέρνει την τεχνογνωσία 2.500 ετών στο μουσείο Αρχιμήδη, έναν χώρο, όπου εκτίθενται όσα θαυμαστά έχουν διασωθεί.
Μαθαίνουμε να ξεχνάμε ότι οι Έλληνες, οι μόνοι με ανθρωποκεντρική αντίληψη, δεν διέπρεψαν μόνο στις τέχνες, την φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Δεν εφηύραν μόνο την δημοκρατία και την επιστημονική σκέψη, αλλά κατασκεύασαν και τα τεχνολογικά εργαλεία για να ανακαλύψουν τον κόσμο.
Εις εξ αυτών ο Κράτης ο Μαλλώτης από την Κιλικία, που έζησε τον 2ο αι. π.Χ., εκτός από στωικός φιλόσοφος, μελετητής του Ομήρου και του Ησιόδου, ήταν διευθυντής στην βιβλιοθήκη της Περγάμου, μαθηματικός, ένας πανεπιστήμων, που έγραψε έργα για την γεωγραφία, την φυσική ιστορία και την γεωργία. Έγινε διάσημος στην αρχαιότητα για την κατασκευή της παλαιότερης γνωστής σφαίρας της γης.
Οι Έλληνες γνώριζαν ότι η γη ήταν σφαιρική και όχι επίπεδη όπως επέμεναν οι δεισιδαίμονες, σκοταδιστές σε δύση και ανατολή, επειδή αυτό δεν ταίριαζε με τον θρησκευτικό τους μικρόκοσμο.
Όπως εξηγεί ο κ. Κοτσανάς στηρίχθηκε στον Αρχιμήδη και τον Απολλώνιο τον Περγαίο, οι οποίοι λίγο νωρίτερα είχαν υπολογίσει την σταθερά π= 3,14 τον λόγο του μήκους της περιφέρειας ενός κύκλου προς την διάμετρό του. Μελέτησε τον Ερατοσθένη, ο οποίος είχε μετρήσει με ακρίβεια την περίμετρο της γης και επάνω σε αυτήν την γνώση κατασκεύασε την γήινη σφαίρα. Ωστόσο, έπειτα από μαθηματικούς υπολογισμούς ο Κράτης κατάλαβε ότι από την τότε γνωστή οικουμένη, κάτι έλειπε από τον χάρτη. Ως λογικό αποτέλεσμα των υπολογισμών του, ακολουθώντας την θεωρία των πέντε κλιματικών ζωνών, ανακάλυψε την βόρειο (περίοικους) και νότιο Αμερική (αντίοικους), καθώς και την Αυστραλία (αντίποδες) και θεώρησε ότι «στην άλλη πλευρά του Ωκεανού υπάρχουν επίσης ορισμένοι “Αιθίοπες”, οι πιο απομακρυσμένοι από την άλλη ομάδα λαών στην εύκρατη ζώνη, αφού κατοικούν στις ακτές του ίδιου Ωκεανού».[1]
Γύρω στο 150 π.Χ. ο Κράτης περιέφερε την σφαίρα του στις πόλεις όπου έζησε για να γνωρίσουν οι πολίτες τον κόσμο, να αποκτήσουν μια ευρεία οπτική για τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Με αφετηρία τον κόσμο, στόχος του κ. Κοτσανά είναι μέσα από μια βιωματική εμπειρία οι μαθητές να μάθουν και να ακολουθήσουν στα βήματα των αρχαίων Ελλήνων.
Με σύνθημα “Σκέψου σαν τον Αρχιμήδη” οι επισκέπτες μπορούν να ταξιδέψουν στο Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, σε έναν κόσμο νόησης και ευρηματικότητας, να ανακαλύψουν νέους δρόμους, οι οποίοι είναι εκεί, υπάρχουν και απλώς χρειάζονται κάποιους να τους περπατήσουν.
Ενδεικτικά αναφέρεται, το ατμοτηλεβόλο του Αρχιμήδη (287 π.Χ. -212 π.Χ.), ένα κανόνι που λειτουργούσε με ατμό. Λέγεται ότι εάν η Ελλάδα είχε γλυτώσει από την ρωμαϊκή κατάκτηση το 146 π.Χ. η ανθρωπότητα θα είχε μπεί στην βιομηχανική επανάσταση τον 2ο αιώνα. Φεύ, η ιστορία δεν γράφεται με ΕΑΝ. Βεβαίως από τα κείμενα είναι γνωστή και η περίφημη σφαίρα του Αρχιμήδη, που αντιπροσώπευε τις κινήσεις του ήλιου, της σελήνης και πέντε πλανητών γύρω από την γη. Ήταν κλεισμένη σε γυάλινη θήκη, «aere clauso» (αεροστεγώς), και σύμφωνα με το απόσπασμα του Οβιδίου, και του Κικέρωνα (Rep. I. 14, Athen. στ. 11), φαίνεται ότι στην εποχή τους η θήκη διατηρείτο στις Συρακούσες.
Ο Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς, μαθηματικός, εφευρέτης και μηχανικός είναι από τους πλέον αγνώστους στον πολύ κόσμο και το έργο του αποσιωπείται, ίσως γιατί η σκιά του θα πέσει βαριά επάνω σε έναν αντιγραφέα. Επί 1.800 χρόνια το “ρολόι του νερού” του ήταν το πλέον ακριβές, ενώ η υδραυλίς ένα μουσικό όργανο που έπαιζε με αέρα και προκάτοχος του σύγχρονου εκκλησιαστικού οργάνου, τον έκανε διάσημο, όπως και η χρήση πλήκτρων σε όργανα. Παρά τις εφευρέσεις του ήταν πένης σε αντίθεση με τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ο οποίος αντέγραψε όλες τις κατασκευές του Κτησίβιου και όχι μόνο, μεταξύ των οποίων τα τηλεβόλα όπλα, τους ανυψωτήρες και καταπέλτες που υποτίθεται ότι εκείνος εφηύρε, και μάλλον τα βρήκε από τα κείμενα του Βιτρούβιου, ο οποίος εκθείαζε την ευφυΐα του Κτησίβιου. Οι κατασκευαστικές αντιγραφές του Ντα Βίντσι δεν είχαν τέλος.
Για όσους η αρχαία Ολυμπία είναι κάπως μακριά δυο μουσειακοί χώροι που δημιούργησε ο κ. Κοτσανάς στο Κολονάκι και στο Κατάκολο φιλοξενούν τα έργα σπουδαίων ανθρώπων, οι οποίοι θεώρησαν την γνώση ως υπέρτατη αρετή και για αυτό έμειναν πραγματικά αθάνατοι.
Ο δυτικός κόσμος και όχι μόνο αυτοπροσδιορίζεται με την συνεχή αναφορά του στην κλασική αρχαιότητα, με συμφωνία και διαφωνία, με μίμηση και περιφρόνηση, με σεβασμό και αυθάδεια, αλλά πάντα με μάταιη λήθη, όπως έλεγε ο Anthony Grafton.[2]
[1] Στράβων, Γεωγραφικά, 1, 2.24.
[2] Anthony Grafton, Glenn W. Most, Salvatore Settis, The Classical Tradition, MA: Harvard University Press, Cambridge2010, σ. vii.
www.ertnews.gr
Διαβάστε περισσότερα… Read More
