Η Σύνοδος Ε.Ε. – Κεντρικής Ασίας στη Σαμαρκάνδη σηματοδοτεί νέα εποχή στρατηγικής συνεργασίας
Η αρχαία πόλη της Σαμαρκάνδης, στο Ουζμπεκιστάν, φιλοξένησε ένα ιστορικό γεγονός: την πρώτη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) με την Κεντρική Ασία. Συγκεντρώνοντας ηγέτες από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Καζακστάν, τη Δημοκρατία της Κιργιζίας, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν, η σύνοδος ολοκληρώθηκε με μια Κοινή Διακήρυξη που αναβαθμίζει τις σχέσεις ΕΕ-Κεντρικής Ασίας σε στρατηγική συνεργασία.
Η σύνοδος επιβεβαίωσε τη Στρατηγική της ΕΕ για την Κεντρική Ασία του 2019 και βασίστηκε στον Κοινό Οδικό Χάρτη για την Εμβάθυνση των Δεσμών, που υιοθετήθηκε τον Οκτώβριο του 2023. Οι ηγέτες τόνισαν την πρόοδο που επιτεύχθηκε μέσω διαλόγων υψηλού επιπέδου, συμπεριλαμβανομένων περιφερειακών συναντήσεων στην Αστάνα (2022), στο Τσολπόν-Ατά (2023) και στη Συνάντηση Υπουργών ΕΕ-Κεντρικής Ασίας στο Ασγκαμπάτ στις 27 Μαρτίου 2025. Η απόφαση για αναβάθμιση των σχέσεων σε στρατηγική συνεργασία αντικατοπτρίζει τη αυξανόμενη σημασία της Κεντρικής Ασίας ως γεωπολιτικού και οικονομικού εταίρου για την ΕΕ.
Στο επίκεντρο της διακήρυξης βρίσκεται η αμοιβαία δέσμευση στο διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη του ΟΗΕ, με έμφαση στην κυριαρχία, την εδαφική ακεραιότητα και την ειρηνική επίλυση συγκρούσεων. Οι ηγέτες κάλεσαν για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία και επανεπιβεβαίωσαν την υποστήριξή τους στα Ψηφίσματα 541 (1983) και 550 (1984) του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, στέλνοντας ένα ενιαίο μήνυμα για τις παγκόσμιες προκλήσεις ασφαλείας. Το Τουρκμενιστάν, ειδικότερα, τόνισε τη τήρηση αυτών των αρχών σύμφωνα με το καθεστώς μόνιμης ουδετερότητάς του.
Αντιμετώπιση Ασφάλειας και Περιφερειακών Προκλήσεων
Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας αναδείχθηκε ως βασικός πυλώνας της συνεργασίας. Οι ηγέτες δεσμεύτηκαν να αντιμετωπίσουν κοινές απειλές όπως η κυβερνοασφάλεια, οι υβριδικές επιθέσεις, η τρομοκρατία και η εμπορία ανθρώπων μέσω ενός νέου Διαλόγου για την Αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας και του Βίαιου Εξτρεμισμού. Επίσης, δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν την κοινωνική ανθεκτικότητα κατά της παραπληροφόρησης—ένα κρίσιμο ζήτημα στον σημερινό διασυνδεδεμένο κόσμο.
Η κατάσταση στο Αφγανιστάν αποτέλεσε κεντρικό σημείο, με τους ηγέτες της ΕΕ και της Κεντρικής Ασίας να εκφράζουν ανησυχία για την ανθρωπιστική κρίση και να καλούν για μια συμπεριληπτική διακυβέρνηση που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Οι τακτικές διαβουλεύσεις μεταξύ Ειδικών Αντιπροσώπων και Απεσταλμένων θα συνεχιστούν για την υποστήριξη αυτών των προσπαθειών, μαζί με πρωτοβουλίες όπως η περιφερειακή ανταπόκριση στους εκτοπισμένους Αφγανούς, που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Εγκατάσταση Ειρήνης της ΕΕ.
Οικονομικοί Δεσμοί και Βιώσιμη Ανάπτυξη
Η οικονομική συνεργασία έλαβε σημαντική προσοχή, με την υπογραφή Ενισχυμένων Συμφωνιών Συνεργασίας και Συνεργασίας (EPCAs) να αποτελεί ορόσημο. Η EPCA ΕΕ-Δημοκρατίας της Κιργιζίας υπογράφηκε τον Ιούνιο του 2024, ενώ οι συμφωνίες με το Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν αναμένονται το 2025 και το 2026, αντίστοιχα. Το Καζακστάν και η ΕΕ εξέφρασαν επίσης ενδιαφέρον για τη διαπραγμάτευση συμφωνιών διευκόλυνσης θεωρήσεων και επανεισδοχής, ενώ το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν έλαβαν υποστήριξη για την ένταξή τους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WTO).
Η στρατηγική Global Gateway, η κορυφαία πρωτοβουλία εξωτερικών επενδύσεων της ΕΕ, θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση του εμπορίου και της συνδεσιμότητας. Μια εξαιρετική δέσμευση ήταν η κινητοποίηση 10 δισεκατομμυρίων ευρώ σε επενδύσεις για βιώσιμους διαδρόμους μεταφορών, που ανακοινώθηκε στο Φόρουμ Επενδυτών Global Gateway τον Ιανουάριο του 2024. Τα έργα του Διακασπίου Διαδρόμου Μεταφορών και του Μεσαίου Διαδρόμου τονίστηκαν ως ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της περιφερειακής ολοκλήρωσης και της πρόσβασης στην αγορά, με την ειρήνη στον Νότιο Καύκασο να σημειώνεται ως προϋπόθεση για την επιτυχία.
Οι κρίσιμες πρώτες ύλες αναδείχθηκαν ως στρατηγική προτεραιότητα, με την ΕΕ και τις χώρες της Κεντρικής Ασίας να εγκρίνουν μια Διακήρυξη Προθέσεων για τη διασφάλιση βιώσιμων αλυσίδων εφοδιασμού. Μνημόνια Συνεργασίας με το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν, μαζί με έναν Οδικό Χάρτη για το 2025-2026, θα προωθήσουν τη συνεργασία σε αυτόν τον τομέα, υποστηρίζοντας τη μετάβαση σε πράσινες και ψηφιακές οικονομίες.
Κλιματική Δράση και Υδατική Ασφάλεια
Με την κλιματική αλλαγή να αποτελεί υπαρξιακή απειλή, οι ηγέτες επανεπιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους στη Συμφωνία του Παρισιού και καλωσόρισαν τη συμμετοχή της Κεντρικής Ασίας στη Δέσμευση για το Παγκόσμιο Μεθάνιο. Το Φόρουμ Κλίματος της Σαμαρκάνδης, που εγκαινιάστηκε κατά τη διάρκεια της συνόδου, υπογράμμισε την αφοσίωση της περιοχής στην οικολογική βιωσιμότητα και την πράσινη ανάπτυξη.
Η υδατική ασφάλεια, ένα ζωτικό ζήτημα για την Κεντρική Ασία, αποτέλεσε ακόμη ένα σημείο εστίασης. Οι ηγέτες δεσμεύτηκαν να καινοτομήσουν στη συνεργασία νερού-ενέργειας και να αντιμετωπίσουν την περιβαλλοντική κρίση στη λεκάνη της Αράλης. Η επερχόμενη Σύνοδος του Διεθνούς Ταμείου για τη Διάσωση της Αράλης (IFAS) στο Καζακστάν το 2026 και η Διαδικασία του Ντουσάνμπε αναγνωρίστηκαν ως κρίσιμες πλατφόρμες για πρόοδο.
Διασυνδέσεις Ανθρώπων
Η σύνοδος τόνισε τη σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών ως θεμελιώδεις αξίες. Το Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ΕΕ-Κεντρικής Ασίας χαιρετίστηκε ως βασική πλατφόρμα για την προώθηση αυτών των στόχων, ενώ πρωτοβουλίες όπως το Φόρουμ Ηγετών Γυναικών ΕΕ-Κεντρικής Ασίας, που έχει προγραμματιστεί για το 2025 στο Τουρκμενιστάν, στοχεύουν στην ενδυνάμωση των γυναικών σε όλη την περιοχή.
Η εκπαίδευση και η κινητικότητα τέθηκαν επίσης σε προτεραιότητα, με προγράμματα όπως το Erasmus+ και το Horizon Europe να προωθούν τη συνεργασία στην επιστήμη και την ανάπτυξη δεξιοτήτων. Οι ετήσιες συναντήσεις των υφυπουργών Παιδείας και Απασχόλησης στο πλαίσιο του προγράμματος DARYA ενισχύουν περαιτέρω αυτούς τους δεσμούς.
Μελλοντική Πορεία
Καθώς η ΕΕ και η Κεντρική Ασία πλοηγούνται σε ένα σύνθετο παγκόσμιο περιβάλλον, η Διακήρυξη της Σαμαρκάνδης σηματοδοτεί ένα νέο κεφάλαιο συνεργασίας, με ρίζες σε κοινές αξίες και αμοιβαίο όφελος. Με συγκεκριμένες δράσεις ήδη σε εξέλιξη, από διαδρόμους μεταφορών έως κλιματικά φόρουμ, αυτή η στρατηγική συνεργασία υπόσχεται να αναδιαμορφώσει το μέλλον και των δύο περιοχών.
Ανταπόκριση από Βρυξέλλες: Γιώργος Συριόπουλος
www.ertnews.gr
Διαβάστε περισσότερα… Read More
