«Η Πόλις του Ελέους» και το άδοξο τέλος της

14 Μαΐου 2023

Στη σημερινή εποχή ο λόφος – άλσος Παλαιολόγου στα σύνορα του Δήμου Νέας Ιωνίας με το Γαλάτσι και σχεδόν απέναντι από την ΕΥΔΑΠ έχει γίνει γνωστός κυρίως λόγω πολιτιστικών δραστηριοτήτων που φιλοξενούσε, ειδικά την περίοδο πριν την πανδημία, με κινηματογραφικές προβολές, συναυλίες, ενώ αποτελεί και χώρο περιπάτου και άθλησης.

Με τις μεταβολές δεκαετιών στην οικιστική συγκρότηση του λεκανοπεδίου, λίγοι γνωρίζουν γιατί ονομάστηκε έτσι και τι υπήρχε εκεί.

από τη σύγχρονη χρήση του άλσους

Η αναδρομή μας μας πάει δεκαετίες πίσω, στο γιατρό Ιάσων Δραγάτση-Παλαιολόγο, ο οποίος γεννήθηκε στη Σίφνο το 1879 και στο όνομά του πρόσθεσε το «Παλαιολόγος», επειδή ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου λέγονταν Δραγάτσης.

Ο γιατρός Ιάσων Δραγάσης-Παλαιολόγος σπούδασε στην Αθήνα και στο Παρίσι, όπου εργάστηκε, το οποίο άφησε για να στήσει στρατιωτικό νοσοκομείο και να οργανώσει συμμετοχή εθελοντών στα μέτωπα των βαλκανικών πολέμων, του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και της Μικρασιατικής εκστρατείας και καταστροφής. Θεράπευσε Έλληνες και Σέρβους στρατιώτες και μεγάλο αριθμό προσφύγων και όλα αυτά έχοντας οργανώσει τις αποστολές αυτές με δικά του έξοδα. Τιμήθηκε και από το ελληνικό και από το σερβικό κράτος, ενώ ως βασιλικός πέρασε τους κλυδωνισμούς των αντίστοιχων διαμαχών στην κεντρική πολιτική σκηνή, αναγκαζόμενος να φύγει για λίγο στη Βαρκελώνη.

Η σχέση του με τη Νέα Ιωνία βρίσκεται στη μεσοπολεμική περίοδο και πριν αρχίσει την «περιπέτειά» του, σαν γιατρός δρούσε στο Π. Φάληρο και περιέθαλπτε πρόσφυγες. Στη Νέα Ιωνία σε δικιά του έκταση και με δικά του έξοδα αναλαμβάνει να στήσει νοσοκομείο, όπου θα έβρισκαν αποκούμπι οι άποροι, ενώ ταυτόχρονα θα προωθούσε και επιστημονικό – ερευνητικό έργο. Το σχέδιο ήταν για 300 κλίνες με τις 100 να είναι δωρεάν για απόρους και οι άλλες στο ένα τρίτο του κόστους σε σχέση με τα ισχύοντα νοσήλεια εκείνη την εποχή, καθώς και παιδικός σταθμός για τα παιδιά του εργατόκοσμου της περιοχής.

Με δεδομένη την υγειονομική κατάσταση του προσφυγικού πληθυσμού, ακόμα και μία δεκαετία μετά τον ξεριζωμό, το έργο ήταν φιλόδοξο και πρωτοποριακό.

Μέχρι τότε στη Νέα Ιωνία λειτουργούσε το δημόσιο νοσοκομείο που στη συνέχεια εξελίχτηκε και στη θέση του σήμερα βρίσκεται το Κωνσταντοπούλειο νοσοκομείο, γνωστό και σαν «Αγία Όλγα» (στη φωτο το 1926).

Η εντύπωσή μας από δημοσιεύματα της περιόδου, είναι ότι παρά το σημαντικό του έργο, υπολείπονταν των αναγκών που υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή, συνεπώς τα σχέδια του Δραγάση δεν ήταν ανταγωνιστικά, αλλά συμπληρωματικά στις δυνατότητες που άνοιγαν.

23-5-1931-ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ

«Επιστρέφουμε» στο νοσοκομείο, όπου η τελετή θεμελίωσης έγινε στις 31 Μαΐου 1933 και παρά την παρουσία του τότε πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη, από τις προαναγγελίες του Τύπου, καθώς το ρεπορτάζ των εγκαινίων ήταν ελλιπές, δεν πήρε ιδιαίτερη προβολή από τον Τύπο της εποχής. Το νοσοκομείο λειτούργησε μεν, αλλά το συνολικό του σχέδιο για την περιοχή, δεν πρόλαβε να αναπτυχθεί πλήρως καθώς το αρχικό του σχέδιο (αυτό που βλέπετε σε σκίτσο) δεν ολοκληρώθηκε λόγω του πολέμου.

30-5-1931 εφημ. ΠΑΤΡΙΣ

30-5-1931 εφημ. Η ΠΡΩΪΑ

Όσο λειτούργησε προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες, αφού όπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΚΕΜΙΠΟ Λουκάς Χριστοδούλου, στο έντυπο του ΚΕΜΙΠΟ του2014, λειτούργησε «με τρεις ορόφους, 225 κλίνες και έως το 1940 περιέθαλψε 26.600 ασθενείς, άπορους εργάτες της Νέας Ιωνίας, Περισσού, Φιλαδέλφειας, Καλογρέζας, Ηρακλείου και Γαλατσίου».

31-5-1931 εφημ. ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ

Aν και η παροχή κοινωνικού έργου δεν μπορεί και δεν πρέπει να έχει «ανταλλακτική αξία», ειδικά στον εκλογικό στίβο, δεν είναι εκτός πραγματικότητας ότι η κοινωνική δράση προσθέτει στο προφίλ του συμμετέχοντα στις εκλογές. Μπορεί λοιπόν το πολιτικό πρόγραμμα να είναι το κυρίαρχο, αλλά και η κοινωνική γείωση παίζει το ρόλο της.

31-5-1931 εφημ. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΛΛΟΝ

Εδώ συνέβη ένα σπάνιο φαινόμενο, αφού ο γιατρός με το σημαντικό έργο και υπενθυμίζουμε, που ανέπτυξε με δικά του χρήματα, κατέβηκε στις δημοτικές εκλογές του 1934 στη Νέα Ιωνία (τότε Δήμος Ποδαράδων) και πήρε μόλις 18 ψήφους, δηλαδή τη δικιά του και άλλους 17.

Φαίνεται ότι οι κομματικές συσπειρώσεις και οι συγγενικές ομάδες σε υποψηφίους (σημαντικός παράγοντας σε σχετικά κλειστές κοινωνικές ομάδες, όπως ήταν τότε οι πρόσφυγες) δεν μπόρεσαν να διεμβολιστούν από το φιλανθρωπικό έργο του γιατρού. Ακόμα και έτσι το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακά άσχημο.

Όμως η φρίκη του πολέμου δεν το άφησε ανεπηρέαστο το νοσοκομείο, καθώς λεηλατήθηκε και υλικά του – ό,τι είχε απομείνει χρησιμοποιήθηκαν σαν οδοφράγματα στα Δεκεμβριανά.

Η διαρκής λεηλασία του δεν πρέπει να μας ξενίζει σήμερα, καθώς ήταν φαινόμενο μεγάλης έκτασης στα χρόνια της κατοχής. Από τις δυνάμεις κατοχής που εκφράστηκε σε όλη τη γκάμα, από συνειδητούς αρχαιοκάπηλους έως περιστασιακούς κλεφτοκοτάδες, αλλά και από τους κατακτημένους σε παρατημένα κτίσματα, αφού πόρτες και παράθυρα πρόσφεραν ξυλεία και τα αντικείμενα γίνονταν είδος προς πώληση. Θυμίζουμε ότι έχουμε καταγράψει μαρτυρίες Ελλήνων προσφύγων στη Μέση Ανατολή για τις λεηλασίες που δέχτηκαν τα σπίτια τους από όσους άφησαν πίσω τους στον αγώνα τους να επιβιώσουν. Για ανάλογα πλιάτσικα κατηγορήθηκαν και συμμαχικές δυνάμεις (πχ οι Εγγλέζοι στο Καστελόριζο).

Μεταπολεμικά ο γιατρός ζήτησε δάνειο για να αναδιοργανώσει το νοσοκομείο που καταστράφηκε, αλλά δεν το έλαβε ποτέ. Με άλλα λόγια προσέφερε υπηρεσίες στους Βαλκανικούς, στον Α’ Παγκόσμιο, στη Μικρασιατική καταστροφή, στη Μεσοπολεμική περίοδο, ξόδεψε για όλα αυτά δικούς του πόρους και έλαβε ένα εκλογικό «φούμο» το 1934, την καταστροφή του νοσοκομείου και την άρνηση του κράτους να τον συνδράμει για μία επανεκκίνηση. Απολογισμός απίστευτα αρνητικός. Έφυγε από τη ζωή το 1959 και δεν χρειάζεται μετά από όλα αυτά που πέρασε, να πούμε ότι έφυγε πικραμένος.

Έρευνα: Νάσος Μπράτσος

Υ.Γ. ευχαριστούμε τον πρόεδρο του ΚΕΜΙΠΟ Λουκά Χριστοδούλου για την παροχή στοιχείων από το αρχείο του ΚΕΜΙΠΟ. Χρησιμοποιήθηκε υλικό από το τεύχος νο18 του περιοδικού του ΚΕΜΙΠΟ (Σεπτέμβριος 2014) στο οποίο γίνεται αναφορά στο ερευνητικό έργο της Βέρας Παπαδάκη για το ίδιο θέμα.

Αρχείο εφημερίδων εποχής από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής

το άλσος Παλαιολόγου σήμερα – διακρίνονται κάποιες παλιές λιθοδομές από την «Πόλη του Ελέους»

Σχετικά θέματα – 100 χρόνια από την ίδρυση της Νέας Ιωνίας

Το «παγωμένο φουγάρο» του «Σπάρταλη» και της «Ιωνικής Υφαντουργίας Α.Ε.». (φωτορεπορτάζ)

Η ιστορία του Μπλόκου της Καλογρέζας το Μάρτιο του 1944

Ακμή και παρακμή της βιομηχανίας στην προσφυγούπολη της Νέας Ιωνίας – 100 χρόνια διαδρομής

Σημείο αναφοράς στην ιστορία της Νέας Ιωνίας τα λιγνιτωρυχεία της Καλογρέζας

Στις παλιές σιδηροδρομικές ράγες του «ελληνικού Μάντσεστερ» (φωτορεπορτάζ)

ΕΡΙΟΤΕΚ: Εκεί που κάποτε ήταν ένα εργοστάσιο (φωτορεπορτάζ)

Ένα μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς – Η «Νίκη» στη συνοικία του Λαζάρου (φωτο)

Το ertnews.gr στο Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού (φωτορεπορτάζ)

KEMIΠΟ: 100 Χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή – Πρόγραμμα εκδηλώσεων