Η καταδρομική ενέργεια στο ιταλοκρατούμενο Αγαθονήσι τη νύχτα 17 προς 18 Νοεμβρίου 1940

Μία παράτολμη καταδρομική ενέργεια εξελίχθηκε στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Ιταλία στο Αιγαίο, και θυμίζουμε ότι λόγω της ιταλικής κατοχής των Δωδεκανήσων από το 1912, ήταν περιοχή με στρατιωτική παρουσία των Ιταλών, δεν άνοιξε όμως θερμό μέτωπο μεταξύ των δύο χωρών, αφού και οι δύο είχαν ρίξει το βάρος τους στα αλβανικά βουνά και μάλλον εκτιμούσαν ότι δεν θα άντεχαν διασπορά δυνάμεων και κάπου αλλού. Έτσι όταν οι Ιταλοί αντελήφθησαν ότι δεν ήταν ενέργεια τακτικού στρατού, δεν προχώρησαν στο άνοιγμα μετώπου, αλλά περιορίστηκαν σε αναλογικά αντίποινα.

Εμπνευστής και οργανωτής της ενέργειας αυτής ήταν ο Βάσος Βέργης, γιατρός που γεννήθηκε στα 1883, στην Βωλάδα της Καρπάθου και απεβίωσε 94 ετών στις 9 Μάρτη 1977.

Ο Τύπος της εποχής αναφέρθηκε αναλυτικά στο θέμα.

ΟΜΑΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΩΝ ΕΠΕΔΡΑΜΕ ΜΕ ΒΕΝΖΙΝΟΠΟΛΟΙΝ ΚΑΤΑ ΜΙΑΣ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΩΝ
ΕΠΕΤΕΘΗΣΑΝ ΚΑΤΑ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΦΥΛΑΚΙΟΥ ΚΑΙ ΗΧΜΑΛΩΤΙΣΑΝ ΚΑΡΑΜΠΙΝΙΕΡΟΥΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΟΥ ΥΦΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Κατά την χθεσινήν ημέραν εχθρικά αεροπλάνα έρριψαν βόμβας τινάς εις κωμόπολιν εν Ηπείρω, άνευ θυμάτων ή ζημιών. Έλλην Δωδεκανήσιος διαμένων και εργαζόμενος εις ελευθέραν Ελλάδα, τη νύκτα της 17 προς 18 Νοεμβρίου, επί κεφαλής συμπατριωτών του και άλλων, απέπλευσεν εκ τινός Ελληνικού όρμου δια βενζινοπλοίου και απεβιβάσθησαν εις νησίδα τινά της Δωδεκανήσου. Η ομάς αύτη επετέθη κατά του ιταλικού φυλακίου καραμπινιέρων, του οποίου ηχμαλωτίσε τον σταθμάρχην και τρείς καραμπινιέρους μετά του οπλισμού των. Εν συνεχεία επετέθη κατά του ναυτικού φυλακίου της ιδίας νησίδος με αποτέλεσμα τον φόνον τριών, εν οις και του επί κεφαλής βαθμοφόρον. Οι επιδραμόντες επέστρεψαν πάντες μετά των τεσσάρων αιχμαλώτων και του οπλισμού των, εις τον όρμον εκ του οποίου απέπλευσαν.
Εκ του Υφυπουργ. Δημοσίας Ασφαλείας

εφημερίδα ΒΡΑΔΥΝΗ 19 Νοεμβρίου 1940

Ιταλικό ανακοινωθέν: «Ο εχθρός προσεπάθησε να καταλάβη αιφνιδίως την νήσον Γάιδαρος (Δωδεκανήσου), χάρις όμως εις την ταχυτάτην αντίδρασιν των στρατιωτικών, ναυτικών και αεροπορικών μας δυνάμεων ετράπη εις φυγήν».

ΣΣ. Πρόκειται περί της μεγάλης εκστρατείας του Δωδεκανησίου ιατρού κ. Βάσου Βεργή, ο οποίος δι’ ενός βενζινοπλοίου και 15 Δωδεκανησίων πολιτών επέδραμον κατά της νήσου, προσέβαλαν τη φρουρά της, εφόνευσαν τρείς καραμπινιέρους, συνέλαβαν τον σταθμάρχην και τρείς στρατιώτας μετά του οπλισμού των και απήγαγον αυτούς ως αιχμαλώτους, τους οποίους ανενόχλητοι μετέφερον εις την βάσιν των. Περί αυτής της εξορμήσεως πρόκειται, εναντίον της οποίας εξεστράτευσεν ολόκληρος η Ιταλία με τας ναυτικάς, τας στρατιωτικάς και τας αεροπορικάς της δυνάμεις.

Ο Βάσος Βέργης χειρουργός το επάγγελμα, Δωδεκανήσιος στην καταγωγή, διατηρώντας κλινική στην Αθήνα, 57 ετών, έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα ΒΡΑΔΥΝΗ για το παράτολμο εγχείρημα. Η εφημερίδα αναφέρει ότι ο γιατρός ήταν για χρόνια εγκατεστημένος στη Σάμο και μάλιστα ήταν ο μοναδικός χειρουργός στη νησί. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στις 27 Νοεμβρίου 1940. Δήλωσε ότι ξεκίνησε με 17 Δωδεκανήσιους εκ των οποίων όπλα είχαν οι 10, από μία ερημική ακτή της Σάμου με ένα μικρό καϊκάκι και κατεύθυνση το Αγαθονήσι (λέγεται και Γαϊδουρονήσι ή Γάιδαρος) μεταξύ Λέρου και Πάτμου. Το νησί είχε ενισχυμένη φρουρά καθώς βρίσκονταν σε στρατηγικό σημείο, κοντά στο κέντρο ανεφοδιασμού των Ιταλών.

Ακολούθως περιγράφει στην εφημερίδα: «Έπειτα από σκληρή πορεία εφθάσαμε εις τας 3 το πρωί κοντά εις το πρώτο ιταλικό φυλάκιο με τον σημαιοφόρο μας επικεφαλής. Αρχίσαμε αμέσως να τους κτυπάμε και αυτοί μας άκουσαν και βγήκαν έξω. Εγώ επλησίασα τότε και τους είπα’ Παραδοθήτε γιατί το νησί έχει καταληφθή. Αντί όμως άλλης απαντήσεως, ήρχισαν να μας κτυπούν και αυτοί. Έδωσα τότε παράγγελμα σφοδρού πυρός, εν τω μεταξύ προσέχαμε μη τους έλθουν και άλλες ενισχύσεις. Πράγματι ενώ η μάχη εξακολουθούσε, κατέφθασαν από τα παραπλεύρια φυλάκια και πολλοί άλλοι Καραμπινιέρηδες και ήρχισαν να μας πυροβολούν όλοι μαζί, οπότε ξαφνικά ηκούσθησαν από το μέρος των φωναί: Κάπο, Κάπο (αρχηγέ, αρχηγέ). Εφώναζαν δηλαδή τον αρχηγό τους να τους βοηθήση. Εις τας φωνάς των ο Κάπο εξώρμησε δι’ εφόδου προς το μέρος μας υβρίζων.

Τότε εγώ εξεχώρησα από τους άλλους συντρόφους μου και ώρμησα πάνω του κραυγάζων, ή εγώ ή εσύ.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο Κάπο με το σπαθί εις το χέρι ήτο έτοιμος να με τρυπήση, αλλά πριν προλάβη να με θίξη, έπεσε κάτω από μία σφαίρα του σημαιοφόρου μας που με ακολουθούσε.
Ήταν ο πέμπτος στη σειρά αφού προηγουμένως είχαν πέσει και 4 άλλοι από τις σφαίρες μας. Μόλις ο αρχηγός τους έπεσε κάτω εγώ εφώναξα: Ο αρχηγός σας σκοτώθηκε, παραδοθήτε.
Εκείνοι μας απάντησαν, παραδιδόμεθα.
Και με υψωμένα τα χέρια, άρχισαν να βγαίνουν από το φυλάκιο φωνάζοντες, ζήτω η Ελλάς, μη μας σκοτώσετε.

Τους αφοπλίσαμε αμέσως και τους παραλάβαμε μαζί μας, εκτός ολίγων οι οποίοι κατόρθωσαν εγκαίρως να διαφύγουν. Από αυτούς ειδοποιήθηκαν αργότερα τα φυλάκια της Λέρου, ότι δήθεν έγινε αποβίβασις ελληνικού στρατού εις το Αγαθονήσι.
Εκινητοποιήθησαν αμέσως αντιτορπιλλικά και αεροπλάνα προς καταδίωξήν μας. Όταν όμως ενεφανίσθη εις τον ορίζοντα το πρώτο αεροπλάνο, είχαμε εν τω μεταξύ, αποβιβασθή “κάπου” εις την Σάμο, σώοι, μαζί με τους αυιμαλώτους μας.

Ακολούθως ο δημοσιογράφος Ι. Φερμανόγλου, γράφει: τι έγινε κατά την επιστροφή εις την Σάμο, είναι περιττό να ερωτήσω, όπως είνε περιττό και να γράψω. Ο λαός του επεφύλαξε πρωτοφανή υποδοχή. Ο Β. Βέργης δήλωσε ότι «Υπήκουσα εις την φωνήν της Πατρίδος. Και αυτό ήτο μία αρχή, διότι δεν πρόκειται να σταματήσω έως εδώ».
Να σημειώσουμε ότι η συνέντευξη δόθηκε στη Ραφήνα όπου βρέθηκε μετά το εγχείρημα ι Β. Βεργής και φωτορεπόρτερ ήταν ο κ. Νισυρίου.

Είχε ήδη πολεμική εμπειρία από τη συμμετοχή του στο εθελοντικό σώμα του Γκαριμπάλντι, έχοντας πολεμήσει τους Τούρκους.
Η ομάδα των κομάντο είχε υψώσει τούρκικη σημαία στο καΐκι για να παραπλανήσει τους Ιταλούς που για «αναλογικά» αντίποινα βομβάρδισαν το Βαθύ και το Πυθαγόρειο. Η ενέργειά του και ειδικά η πλήρης αυτονόμηση από τον επιχειρησιακό σχεδιασμό των ενόπλων δυνάμεων, δημιούργησε δυσαρέσκειες καθώς μάλλον υπήρχε ο φόβος ότι το άνοιγμα ενός ενεργού μετώπου και στο Αιγαίο, ίσως να αφαιρούσε δυνάμεις από το μέτωπο της Αλβανίας, αλλά μάλλον το ίδιο φοβόντουσαν και οι Ιταλοί, για να ανταποδώσουν «αναλογικά», όταν κατάλαβαν ότι δεν ήταν έφοδος οργανωμένου ελληνικού στρατού.
Παρά την αρχική δυσαρέσκεια των επιτελείων, η αποδοχή της πράξης του στην κοινή γνώμη, οδήγησε στην παρασημοφόρησή του.

Θυμίζουμε ότι σε παλαιότερη ανάρτησή μας για το Αγαθονήσι ο Δήμαρχός του, Ευάγγελος Κόττορος, μας είχε πει τα εξής: «To Aγαθονήσι αν και στα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα την περίοδο από το 1912 μέχρι την ενσωμάτωση με την Ελλάδα, ιταλική δύναμη είδε το 1939. Ήταν η περίοδος που οι Ιταλοί ήθελαν να κλείσουν τα ελληνικά σχολεία και να εξιταλίσουν τα Δωδεκάνησα.

Τότε ήρθαν στο νησί επτά καραμπινιέροι και τρεις πεζοναύτες που έστησαν ένα παρατηρητήριο κοντά στο Κάστρο. Λίγο μετά την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο, ένας Καρπάθιος γιατρός που το όνομά του ήταν Βέργης Βάσος, πήγε στη Σάμο που ανήκε στο ελληνικό κράτος και δεν ήταν ιταλοκρατούμενη, μάζεψε παλικάρια και νύχτα 17 προς 18 Νοεμβρίου 1940, αποβιβάστηκαν στη βόρεια πλευρά του νησιού. Ήταν η πρώτη πράξη Εθνικής Αντίστασης.

Αιχμαλώτισαν τους Ιταλούς, αλλά επειδή πρόβαλαν αντίσταση και έγινε συμπλοκή, δύο Ιταλοί σκοτώθηκαν. Πρόλαβαν όμως και έστειλαν σήμα στη Λέρο. Ο Βέργης και η ομάδα του είχαν αποχωρήσει ακολουθώντας την τουρκική ακτογραμμή για να μην γίνουν αντιληπτοί. Οι συνέπειες ήταν να αποβιβαστούν 700- 800 Ιταλοί να λεηλατήσουν και να καταστρέψουν το νησί, να αρπάξουν ζώα και να χαλάσουν καλλιέργειες, σκεφτείτε ότι όλοι αυτοί έπρεπε να τραφούν. Όταν έμαθαν ότι οι πρωταγωνιστές δεν ήταν Αγαθονησιώτες, αλλά Σαμιώτες, έφυγαν και βομβάρδισαν από πολεμικά πλοία για αντίποινα το Τηγάνι (το σημερινό Πυθαγόρειο).

TIME magazine 2-12-1940

Τα χρόνια της κατοχής δεν υπήρχε κατοχική δύναμη στο Αγαθονήσι. Η απουσία ελεγκτικών αρχών διευκόλυνε το προσφυγικό ταξίδι που επιχειρούσαν κάτοικοι από άλλα νησιά. Έτσι όσοι έφευγαν πρόσφυγες κυρίως από τη Σάμο, αλλά και από τους Φούρνους, έρχονταν για στάση στο νησί και έμπαιναν στο λιμανάκι που λέγεται Καθολικό. Εκεί διανυκτέρευαν, ιδίως αν ο καιρός ήταν άσχημος και απολάμβαναν των διευκολύνσεων από τους κατοίκους του νησιού, σε ανεφοδιασμό με νερό, κάποια λιγοστά τρόφιμα, ξεκούραση, οδηγίες ναυσιπλοΐας και συνέχιζαν για τα παράλια της Τουρκίας.

Υπήρξαν στο παρελθόν πολλές τέτοιες μαρτυρίες και διηγήσεις, αλλά δυστυχώς δεν βρίσκονται εν ζωή όσοι τα έζησαν».

Σημείωση του ertnews.gr: Κατά μία άλλη εκδοχή το σήμα στη Λέρο, το έστειλε ο ιταλομαθής Βέργης για να βομβαρδίσουν οι ίδιοι οι Ιταλοί τις εγκαταστάσεις τους πιστεύοντας ότι τις είχε ο εχθρός. Ο Βάσος Βέργης πολιτεύτηκε το Μάρτιο του 1946 με το “Εθνικό κόμμα”, του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα στην Α΄ Αθηνών και απεβίωσε 94 ετών, στις 9 Μάρτη 1977. Οι Γερμανοί αν και μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, αποβιβάστηκαν στο Αγαθονήσι, δεν είχαν σταθερή και μόνιμη παρουσία.

Έρευνα: Νάσος Μπράτσος

Σχετικά θέματα

Αγαθονήσι: To αποκούμπι των Ελλήνων προσφύγων στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Aγαθονήσι: Αυθεντικό σμαράγδι στο φόντο του Αιγαίου

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More