Η επόμενη ημέρα στη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν: Η νέα πραγματικότητα και οι κινήσεις στη γεωπολιτική «σκακιέρα»

19 Απριλίου 2024

Μια προφανής ισραηλινή επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε μια σημαντική αεροπορική βάση κοντά στην κεντρική πόλη Ισφαχάν ενεργοποίησε την ιρανική αεράμυνα νωρίς το πρωί της Παρασκευής. Το χτύπημα ήρθε μόλις λίγες ημέρες μετά την πρωτοφανή επίθεση της Τεχεράνης με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους κατά του Ισραήλ.

Κανένας ιρανός αξιωματούχος δεν αναγνώρισε άμεσα την πιθανότητα επίθεσης του Ισραήλ και ο ισραηλινός στρατός δεν απάντησε σε αίτημα για σχολιασμό. Ωστόσο, οι περιφερειακές εντάσεις είναι υψηλές μετά την επίθεση του Σαββάτου στο Ισραήλ εν μέσω του πολέμου του κατά της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας και τα δικά του πλήγματα με στόχο το Ιράν στη Συρία.

Μιλώντας στη σύνοδο της G7 στο Κάπρι, ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι δήλωσε ότι οι ΗΠΑ έλαβαν πληροφορίες “της τελευταίας στιγμής” από το Ισραήλ σχετικά με την επίθεση στο Ισφαχάν. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δεν το αμφισβήτησε αυτό, αλλά δήλωσε: “Δεν συμμετείχαμε σε καμία επιθετική επιχείρηση“.

Η προφανής επίθεση έγινε την ημέρα των 85ων γενεθλίων του Ιρανού ανώτατου ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Ισραηλινοί πολιτικοί έκαναν επίσης σχόλια που υπονοούσαν ότι η χώρα είχε εξαπολύσει επίθεση. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Τασνίμ όμως δεν αφήνει να περάσει απαρατήρητο το μονολεκτικό tweet “Αδύναμο“, με το οποίο σχολίασε το χτύπημα ο ακροδεξιός Ισραηλινός υπουργός, Μπεν Γκβιρ.

Παραβιάζοντας την πάγια τακτική του Τελ Αβίβ να μην επιβεβαιώνει τέτοιου είδους επιθέσεις ο Γκβιρ προκάλεσε οργή στην πολιτική σκηνή του Ισραήλ. “Με ένα ασυγχώρητο μονολεκτικό tweet ο Μπεν Γκβιρ κατάφερε να χλευάσει και να ντροπιάσει το Ισραήλ από την Τεχεράνη μέχρι την Ουάσιγκτον” τόνισε ο Αρχηγός αντιπολιτευόμενου κόμματος, Γιαΐρ Λαπίντ.

Και τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν με ήπιο τρόπο την επίθεση και απουσία επίσημων ανακοινώσεων επικαλούνται τις δηλώσεις των Αμερικανών. Ο κόσμος παραμένει διχασμένος με άλλους να ζητούν πιο ισχυρή απάντηση και άλλους να φοβούνται ότι ο κίνδυνος για γενικευμένη σύρραξη δεν έχει περάσει.

Την ίδια ώρα, ο διοικητής του ιρανικού στρατού στρατηγός Αμπντολραχίμ Μουσαβί δήλωσε ότι τα πληρώματα στόχευσαν αρκετά ιπτάμενα αντικείμενα. “Η έκρηξη σήμερα το πρωί στον ουρανό του Ισφαχάν σχετίζεται με τη βολή των συστημάτων αεράμυνας εναντίον ενός ύποπτου αντικειμένου που δεν προκάλεσε ζημιές“, δήλωσε ο Μουσαβί. Άλλοι ισχυρίστηκαν ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορεί να είναι τα λεγόμενα τετρακόπτερα – τετράτροχα, μικρά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που είναι διαθέσιμα στο εμπόριο.

Η αεροπορική βάση στο Ισφαχάν εδώ και καιρό φιλοξενεί τον ιρανικό στόλο των αμερικανικής κατασκευής F-14 Tomcats – που αγοράστηκαν πριν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Η εγκατάσταση στο Ισφαχάν λειτουργεί τρεις μικρούς ερευνητικούς αντιδραστήρες που προμηθεύονται οι Κινέζοι και χειρίζεται την παραγωγή καυσίμων και άλλες δραστηριότητες για το πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Το Ισφαχάν φιλοξενεί επίσης εγκαταστάσεις που σχετίζονται με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της υπόγειας εγκατάστασης εμπλουτισμού Νατάνζ, η οποία έχει επανειλημμένα γίνει στόχος ύποπτων ισραηλινών επιθέσεων δολιοφθοράς.

Η κρατική τηλεόραση χαρακτήρισε όλες τις ατομικές εγκαταστάσεις στην περιοχή ως “απολύτως ασφαλείς”. Ο πυρηνικός παρατηρητής των Ηνωμένων Εθνών, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, δήλωσε επίσης ότι “δεν υπάρχει καμία ζημιά στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν” μετά το περιστατικό. Η ΙΑΕΑ “συνεχίζει να καλεί όλους σε άκρα αυτοσυγκράτηση και επαναλαμβάνει ότι οι πυρηνικές εγκαταστάσεις δεν πρέπει ποτέ να αποτελούν στόχο σε στρατιωτικές συγκρούσεις“, ανέφερε η υπηρεσία.

Οι αερομεταφορείς Emirates και FlyDubai με έδρα το Ντουμπάι άρχισαν να κάνουν εκτροπές γύρω από το δυτικό Ιράν περίπου στις 4:30 π.μ. τοπική ώρα. Δεν έδωσαν καμία εξήγηση, αν και οι τοπικές προειδοποιήσεις προς τους αεροπόρους έδειξαν ότι ο εναέριος χώρος μπορεί να είχε κλείσει. Στη συνέχεια το Ιράν απαγόρευσε τις εμπορικές πτήσεις στην Τεχεράνη και σε περιοχές της δυτικής και κεντρικής περιοχής του.

Εν τω μεταξύ στο Ιράκ, όπου εδρεύει ένας αριθμός πολιτοφυλακών που υποστηρίζονται από το Ιράν, κάτοικοι της Βαγδάτης ανέφεραν ότι άκουσαν ήχους εκρήξεων, αλλά η πηγή του θορύβου δεν ήταν άμεσα σαφής. Το περιστατικό της Παρασκευής στο Ιράν προκάλεσε επίσης ανησυχίες για την εκ νέου κλιμάκωση της σύγκρουσης στις θάλασσες της Μέσης Ανατολής, όπου έχουν σημειωθεί επιθέσεις των υποστηριζόμενων από το Ιράν ανταρτών Χούθι της Υεμένης κατά της ναυσιπλοΐας λόγω του πολέμου στη Γάζα. Το κέντρο θαλάσσιων εμπορικών επιχειρήσεων του βρετανικού στρατού του Ηνωμένου Βασιλείου προειδοποίησε τα πλοία στην περιοχή ότι θα μπορούσαν να δουν αυξημένη δραστηριότητα μη επανδρωμένων αεροσκαφών στον ουρανό.

Η προφανής επίθεση τρόμαξε επίσης για λίγο τις ενεργειακές αγορές, στέλνοντας το αργό τύπου Brent πάνω από τα 90 δολάρια, προτού πέσει και πάλι στις συναλλαγές της Παρασκευής. Ωστόσο, τα κρατικά μέσα ενημέρωσης του Ιράν προσπάθησαν να υποβαθμίσουν το περιστατικό εκ των υστέρων, προβάλλοντας πλάνα από ένα κατά τα άλλα ειρηνικό πρωινό στο Ισφαχάν. Αυτό θα μπορούσε να είναι σκόπιμο, ιδίως αφού οι Ιρανοί αξιωματούχοι εδώ και ημέρες απειλούν να προβούν σε αντίποινα για οποιαδήποτε ισραηλινή επίθεση αντιποίνων στο έθνος.

Σε δημοσκόπηση που διενεργήθηκε μετά την πρωτοφανή επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου φαίνεται να ανακάμπτει και να κλείνει την ψαλίδα με τον προπορευόμενο Μπένι Γκαντζ στις 5 μονάδες.

Οι συμβολισμοί πίσω από την επίθεση

Μπορεί η επαρχία Ισφαχάν στο κεντρικό Ιράν να ήταν το επίκεντρο της επίθεσης του Ισραήλ, αλλά οι συμβολισμοί κρύβεται σε άλλες περιοχές. Μπορεί η επαρχία Ισφαχάν να είναι μια πολύ σημαντική περιοχή για τους Ιρανούς, γιατί εκεί υπάρχουν πολλές πυρηνικές εγκαταστάσεις με 3.000 επιστήμονες αλλά και στρατιωτικές εγκαταστάσεις όπου κατασκευάζουν και βαλλιστικούς πυραύλους, ο συμβολισμός όμως είναι ότι πολύ κοντά βρίσκεται η Νατάνζ, εκεί όπου υπάρχει το εργοστάσιο όπου εμπλουτίζουν ουράνιο οι Ιρανοί, το λεγόμενο “πυρηνικό βουνό”. Ήταν το μήνυμα από τους Ισραηλινούς ότι αν θέλουν να χτυπήσουμε ακόμα και τη Νατάνζ, μπορούν να το κάνουν. και το συμβολικό χτύπημα.

Ένα δεύτερο χτύπημα είναι στο βόρειο Ιράν, στη Ταμπρίζ το οποίο δεν επιβεβαιώνει ούτε η Τεχεράνη ούτε η Δύση. Έχει όμως σημασία αυτή η περιοχή, γιατί εκεί αποθηκεύουν βαλλιστικούς πυραύλους. Φαίνεται λοιπόν από τους δύο στόχους ότι μάλλον είχαν σχέση με την επίθεση του περασμένου Σαββάτου του Ιράν εναντίον του Ισραήλ.

Ένα επιβεβαιωμένο χτύπημα είναι στην Νταράα της Συρίας. Δεν έχει γίνει γνωστός ο λόγος, είναι όμως ακριβώς στην ευθεία με την Ισφαχάν. Εκεί, σε αυτή τη βάση, οι Σύροι έχουν αεράμυνα, αντιαεροπορικούς πυραύλους και ίσως τη χτύπησαν για να κάνουν ή αντιπερισπασμό, είτε για να μην χρησιμοποιήσουν οι Σύριοι την αεράμυνα τους και καταρρίψουν τους Ισραηλινούς πυραύλους.

Τώρα, όσον αφορά τα όπλα που χρησιμοποιήθηκαν, το Ιράν επιμένει ότι ήταν μόνο τρία drones, που μάλιστα απογειώθηκαν μέσα από το δικό του έδαφος και καταρρίφθηκαν από την αεράμυνα. Όμως αναλυτές το διαψεύδουν κατηγορηματικά και λένε ότι μόνο οι ισραηλινοί πύραυλοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν γι αυτή την επίθεση.

Η επόμενη ημέρα στο Ισραήλ

Η επόμενη κίνηση από τις δύο πλευρές φαίνεται ότι θα είναι η ηρεμία κι αυτό γιατί το Ισραήλ και το Ιράν εξασφάλισαν μέσα από αυτή την εξέλιξη κάτι που ήθελαν. Οπότε κανείς δεν προβλέπει ότι θα υπάρξει οποιαδήποτε συνέχεια αυτή τη στιγμή, με μοναδική εξαίρεση βεβαίως το ζήτημα της Ράφα, που και πάλι σήμερα δεν είναι ξεκάθαρο εάν θα υπάρξει κάτι καινούργιο, αναφέρει ο απεσταλμένος του ΕΡΤNews στο Τελ Αβίβ, Κωστής Κωνσταντίνου.

Το Τελ Αβίβ φαίνεται πάντως ανακουφισμένο. Ολόκληρη η πόλη δεν θυμίζει σε τίποτα τη χαλαρή μεν αλλά ανήσυχη εικόνα της πόλης που είδαμε χθες. Ο κόσμος είναι ανακουφισμένος. Έχει βγει στους δρόμους, είναι η τελευταία ουσιαστικά μέρα πριν από τις αργίες του Πάσχα, το οποίο αρχίζει επίσημα από τη Δευτέρα, αλλά πρακτικά από σήμερα.

Ο ρόλος των ΗΠΑ – Ικανοποίηση στην Ουάσιγκτον

Η Ουάσινγκτον έχει κάθε λόγο να είναι σχετικά ικανοποιημένη, καθώς είχε απαιτήσει η επίθεση αυτή να είναι μικρής κλίμακας, όπως και έγινε. Το ερώτημα τώρα είναι πού ακριβώς τελειώνει αυτός ο κύκλος των επιθέσεων και πώς μπορεί να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση.

Η Ουάσιγκτον σε όλα τα επίπεδα αναμένεται να επιδοθεί σε ένα νέο μαραθώνιο διπλωματικών επαφών, κυρίως με τους συμμάχους στη Μέση Ανατολή, για να διασφαλίσει αυτοσυγκράτηση εκ μέρους της Τεχεράνης και βεβαίως και από το Ισραήλ, όχι μόνο βραχυπρόθεσμα, αλλά και μακροπρόθεσμα.

Η μεγαλύτερη ανησυχία αυτή τη στιγμή στην αμερικανική πρωτεύουσα είναι ότι οι σχέσεις Ισραήλ – Ιράν έχουν πια ξεκάθαρα μπει σε μια νέα εποχή, καθώς ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξαναγίνει είτε από τη μία πλευρά είτε από την άλλη κάτι παρόμοιο. Και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, αναφέρει η ανταποκρίτρια του ΕΡΤNews στις ΗΠΑ, Λένα Αργύρη.

Οι δυο πλευρές μέτρησαν δυνάμεις, αντανακλαστικά και όρια

Είναι εντυπωσιακό ότι και οι δύο χώρες συμπεριφέρονται σαν να μην έγινε τίποτα σημαντικό τα ξημερώματα. Αυτό από μόνο του δείχνει ότι για την ώρα θέλουν να αποστασιοποιηθούν από τον κίνδυνο μιας γενικευμένης περιφερειακής σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, αναφέρει η επικεφαλής του τμήματος Διεθνών Ειδήσεων του ΕΡΤNews, Άννα Παπασωτηρίου.

Αν η Τεχεράνη παραδεχθεί ανάμιξη του Ισραήλ, πρέπει να υλοποιήσει την απειλή για αντίποινα και αν το Ισραήλ αναλάβει την ευθύνη θα είναι σαn να προκαλεί τα αντίποινα. Δοκίμασαν, λοιπόν, τα όρια αλλήλων, αποκατέστησαν την αποτρεπτική ισχύ τους, άρα κλείνουν τον κύκλο των αντιποίνων μέχρι την επόμενη φορά. Γιατί πλέον επέβαλαν μία νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή με αυτές τις πρωτοφανείς επιθέσεις που αντάλλαξαν στα εδάφη τους που, ο κίνδυνος πια της ανάφλεξης υπάρχει ακόμα και από λάθος. Ειδικά όσο μένει ανεπίλυτο το δυσεπίλυτο παλαιστινιακό ζήτημα.

Πάντως έχει ενδιαφέρον ότι οι ασφυκτικές διπλωματικές πιέσεις προς το Ισραήλ απέδωσαν εν μέρει. Η Ουάσιγκτον πέρασε από το “μην το κάνετε”, στο “περιορίστε τον κίνδυνο κλιμάκωσης”. Αποδέχθηκε την απαράβατη αρχή του Ισραήλ πως αποφασίζει για την ασφάλειά του μόνο του. Και αυτό δείχνει τα όρια της επιρροής της Ουάσιγκτον.

Η χερσαία επίθεση στη Ράφα πιθανόν να είναι η επόμενη μεγάλη δοκιμασία στις σχέσεις τους, γιατί ο Λευκός Οίκος δεν έχει πειστεί ακόμα ότι μπορεί να γίνει χωρίς να επιδεινωθεί η ανθρωπιστική καταστροφή. Αλλά δύσκολο η Ουάσιγκτον να κάνει κάτι που θα έβλαπτε το συμφέρον του στρατηγικού συμμάχου του στη Μέση Ανατολή. Το είδαμε και με το βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας κατά της αναγνώρισης της Παλαιστίνης ως πλήρες μέλος των Ηνωμένων Εθνών και στα όπλα αξίας 14 δις δολαρίων που στέλνει στο Ισραήλ.

Πηγή: ΕΡΤ, Associated Press

Ρεπορτάζ/Επιμέλεια: Κάλη Λέκκα, Παντελής Γκόνος