Η εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στη Νέα Αρτάκη Ευβοίας (φωτορεπορτάζ)

3 Ιουλίου 2022

Δραστήριος και δημιουργικός είναι ο Σύλλογος Αρτακηνών-Κυζικηνών, με έδρα τη Νέα Αρτάκη, διασώζοντας τόσο την ιστορική μνήμη, όσο και πολιτιστικά – λαογραφικά στοιχεία προερχόμενα από τη Μικρασιατική παράδοση. Για όλα αυτά τόσο η πρόεδρος του συλλόγου Σμαρώ Ψαθέρη-Μιμίκου, όσο και ο Γενικός Γραμματέας Αναστάσιος Παστουρμάς, παραθέτουν χρήσιμα στοιχεία, καθώς και φωτογραφίες από εκθέματα, από το χώρο του Λαογραφικού μουσείου αλλά και από την Αρτάκη Κυζίκου και τη Νέα Αρτάκη Ευβοίας των πρώτων χρόνων εγκατάστασης.

-Πότε έγινε η πρώτη εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στην περιοχή και από ποιες περιοχές ήταν η προέλευσή τους;

Νέα Αρτάκη ΕυβοίαςΝέα Αρτάκη Ευβοίας

-Αρχικά, αφού εγκατέλειψαν την Αρτάκη Κυζίκου Μικράς Ασίας, εγκαταστάθηκαν στις καπναποθήκες του Καραμπουρνού, όπου πολλοί Αρτακηνοί έχασαν τη ζωή τους από κακουχίες και αρρώστιες. Αρκετοί από τους Αρτακηνούς πρόσφυγες, μη μπορώντας να περιμένουν, εγκαταστάθηκαν στην Χαλκιδική, στην Καβάλα και στο Άργος Ορεστικό. Οι Αρτακηνοί ανέθεσαν σε μια επιτροπή εξεχόντων Αρτακηνών, η οποία επέλεξε την περιοχή που μένουμε τώρα (Νέα Αρτάκη) λόγω της μορφολογίας (παραθαλάσσια για τους ψαράδες) αλλά και λόγω ότι θέλανε να είναι κοντά στην Αθήνα για να εμπορεύονται τα προϊόντα τους. Ιδιαίτερα οι παράλιες ακτές της περιοχής, τους θύμιζαν πάρα πολύ την Αρτάκη Κυζίκου Μικράς Ασίας. Κατόπιν η πρώτη εγκατάσταση των Αρτακηνών προσφύγων στην περιοχή μας έγινε στις 25 Σεπτεμβρίου 1923. Οι περιοχές από τις οποίες προήλθαν οι πρόσφυγες της περιοχής, ήταν κυρίως από την Αρτάκη Κυζίκου Μικράς Ασίας, και τα χωριά της Κυζικηνής Χερσονήσου.

-Ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης τα πρώτα χρόνια και η σχέση τους με τον τοπικό πληθυσμό.

Νέα Αρτάκη Ευβοίας

-Τα πρώτα χρόνια οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πάρα πολύ άσχημες, διότι η περιοχή ήταν ελώδης και βραχώδης, και έγιναν προσπάθειες εξωραϊσμού από τους ίδιους τους Αρτακηνούς. Η αρχική κύρια διαμονή των κατοίκων ήταν σε σκηνές.
Στη συνέχεια, με τη βοήθεια και του κράτους, χρησιμοποίησαν ως οικοδομικά υλικά, τις πέτρες που έβγαζαν από τα χωράφια, νερό και λάσπη για να χτίσουν τις πρώτες κατοικίες, τα λεγόμενα προσφυγικά σπίτια, κάποιες από τις οποίες διασώζονται μέχρι και σήμερα. Μεγάλη βοήθεια για την ανοικοδόμηση της Νέας Αρτάκης, έδωσαν οι Εν Αμερική Αρτακηνοί.

Ο τοπικός πληθυσμός ήταν κυρίως κάτοικοι του οικισμού Βατώντα, οι οποίοι ήταν κολίγοι της οικογένειας Βουδούρη. Υπήρχε η αρχόντισσα Βουδούρη, η οποία διαχειρίζονταν το τσιφλίκι της οικογένειας και έπρεπε η επιτροπή να συνδιαλλαχτεί μαζί της ώστε να πειστεί και συμφωνήσει στην εγκατάσταση των Αρτακηνών προσφύγων. Μετά από αλλεπάλληλες επισκέψεις, δεν τους δέχονταν.

Σε μια από αυτές, ένας από την επιτροπή άφησε στον οικονόμο της την επαγγελματική του κάρτα που είχε στην Αρτάκη Κυζίκου στη γαλλική γλώσσα. Τότε η Βουδούρη, κατάλαβε ότι είχε να κάνει με πολιτισμένους, μορφωμένους άστους και όχι με ρακένδυτους χωριάτες όπως του νόμιζε.Οι σχέσεις με τον τοπικό πληθυσμό ήταν καλές, εξαιρουμένων κάποιων Χαλκιδαίων που τους αντιμετώπισαν με καχυποψία και ρατσισμό τα πρώτα χρόνια. Ιδιαίτερα, μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή, απέκτησαν κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις, διότι οι ψαράδες της Αρτάκης έσωσαν τη Χαλκίδα από την πείνα.

Το κύριο επάγγελμα των περισσοτέρων Αρτακηνών ήταν η αλιεία. Όταν ήρθαν στη Νέα Αρτάκη, βρήκαν ένα Βόρειο Ευβοϊκό γεμάτο ψάρια. Με τους τρόπους αλιείας που γνώριζαν και με τα δίχτυα που είχαν στην Αρτάκη Κυζίκου (τα οποία ήταν άγνωστα στην εδώ περιοχή), κατάφεραν και δημιούργησαν έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους στην Ελλάδα.

-Υπάρχουν στην περιοχή κτίσματα από εκείνη την περίοδο, αλλά και μνημεία για τον προσφυγικό ελληνισμό;

-Κτίσματα της περιοχής από εκείνη την περίοδο που διασώζονται, είναι το 1ο Δημοτικό Νέας Αρτάκης, το οποίο χτίστηκε από τους Αρτακηνούς το 1932 και θυμίζει το Αρρεναγωγείο της Αρτάκης Κυζίκου. Μνημεία για τον προσφυγικό ελληνισμό δεν έχουμε.-Πότε ιδρύθηκε ο Σύλλογός σας;

-Ο Σύλλογος μας ιδρύθηκε το 1963 αρχικά από Αρτακηνούς οι οποίοι διέμεναν στην Αθήνα. Στη συνέχεια η έδρα μεταφέρθηκε στην Νέα Αρτάκη. Ο Σύλλογός μας έχει ως σκοπό την διατήρηση άσβεστης της ιστορίας και λαογραφίας των Χαμένων Πατρίδων της Κυζικηνής Χερσονήσου, την ανάδειξη των ηθών και των εθίμων της περιοχής, με τη δυνατότητα διενέργειας πολιτιστικών εκδηλώσεων προς επίτευξη του σκοπού του.

Είμαστε ένα δραστήριο Σωματείο με ποικίλες πολιτιστικές δράσεις πρωτίστως δε και με την ίδρυση και λειτουργία του Λαογραφικού Μουσείου Νέας Αρτάκης. Στα πλαίσια των πολιτιστικών εκδηλώσεων μας, οργανώσαμε το 2019 στο Λιμάνι της Δ.Ε. Νέας Αρτάκης του Δήμου Χαλκιδέων, με πολλή μεγάλη επιτυχία και τεράστια επισκεψιμότητα, το 1ο Festival Μικρασιατικών Γεύσεων, για την ανάδειξη της Κουζίνας των αλησμόνητων πατρίδων της Κυζικηνής Χερσονήσου και των Μικρασιατικών Παραλίων. Φέτος, χρονιά που συμπίπτει με τα 100 Χρόνια Μικρασιατικής Μνήμης η οποία αποτελεί ορόσημο για τον τόπο μας και το Σύλλογό μας, διοργανώνουμε το 2ο Festival Μικρασιατικών Γεύσεων κατά τις ημερομηνίες 15/16/17 Ιουλίου.

-Έχετε χώρο με ιστορικά εκθέματα και αν ναι τι εκθέματα περιλαμβάνει. Πως μπορεί να το επισκεφτεί κάποιος ατομικά ή συλλογικά αν πρόκειται για σύλλογο.

-Όπως αναφέραμε πιο πάνω, ο σύλλογος μας ίδρυσε και λειτουργεί το Λαογραφικό Μουσείο Νέας Αρτάκης το 2014. Εκεί φιλοξενούνται και φυλάσσονται 530 εκθέματα-κειμήλια. Είναι η αναπαράσταση ενός Αρτακηνού σπιτιού της Αρτάκης Κυζίκου και της Νέας Αρτάκης των πρώτων χρόνων της εγκατάστασης. Ο χώρος είναι επισκέψιμος όλο το χρόνο για ξεναγήσεις τόσο ατομικά όσο και συλλογικά, κατόπιν συνεννοήσεως με το Σύλλογο στο email apantahou_artakinoi@yahoo.com και στα εξής τηλέφωνα 6972294120 (κυρία Σμαρώ Ψαθέρη-Μιμίκου, πρόεδρος του Συλλόγου) και 6974119919 (κύριος Αναστάσιος Παστουρμάς, Γεν. Γραμματέας του Συλλόγου).

Έρευνα & συνέντευξη: Νάσος Μπράτσος

Σχετικά θέματα

Ο Σύνδεσμος Μικρασιατών Προσφύγων Χαλανδρίου «Οι Ρίζες» στο www.ertnews.gr

Οι Μικρασιάτες του Μαρμαρά στα Νέα Παλάτια Ωρωπού και το μουσείο προσφυγικής μνήμης (φωτορεπορτάζ)

Τα «απολυμαντήρια» της Καλαμαριάς και οι Μικρασιάτες πρόσφυγες

Θ. Καστανίδης: “1922-1923 Εκατό χρόνια μετά το Μακρονήσι λύνει τη σιωπή του” (audio)

Με τη σημαία που θυμίζει τη Μικρασιατική καταστροφή στο Δημαρχείο

«Η Κρήνη του Χέλιου» από το Μελί της Μικράς Ασίας στο Χαλάνδρι

Το ertnews.gr στο «Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922» στη Λέσβο (φωτορεπορτάζ)

Το ertnews.gr στο Μουσείο Μικρασιατών Ελευσίνας (φωτορεπορτάζ)

Το ertnews στο Μουσείο Μικρασιάτικου Ελληνισμού «Φιλιώ Χαϊδεμένου» (φωτορεπορτάζ)

Το ertnews στο Μουσείο Μικρασιατικού Πολιτισμού Αιγάλεω (φωτορεπορταζ)