Η δύναμη των «Cuentos»: Θεραπεία μέσω της αφήγησης

Στη μέθοδο θεραπείας κουέντο (cuento), η αφήγηση ιστοριών («cuentos») χρησιμοποιείται ως εργαλείο για να συνδεθεί ο ασθενής με το πολιτισμικό του υπόβαθρο, με στόχο τη βελτίωση της αυτοπεποίθησής του, τη διευκόλυνση της πολιτισμικής ενσωμάτωσής του (για παράδειγμα, κατά τη διαδικασία προσαρμογής σε μια νέα κουλτούρα), αλλά και τις καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο.

Η θεραπεία κουέντο αποτελεί μια πολύ άμεση και προσαρμόσιμη μέθοδο: Χρησιμοποιούνται ιστορίες από το πολιτισμικό υπόβαθρο των ασθενών προκειμένου να βελτιωθεί η ψυχική τους οργάνωση.

Η θεραπεία αυτή άρχισε από τη Λατινική Αμερική και πλέον εφαρμόζεται σε κάποιες κοινότητες Λατίνων στις ΗΠΑ. Σήμερα έχει προσαρμοστεί και αξιοποιηθεί για όλους.

Κατά την πρώτη έρευνα για τη θεραπεία κουέντο -το 1979 από τον Ιταλοαμερικανό ψυχολόγο Τζουζέπε Κονσταντίνο- εξετάστηκε αν η χρήση παραμυθιών ως μορφή ψυχοθεραπείας μπορεί να βοηθήσει παιδιά πορτορικανικής καταγωγής με ζητήματα άγχους.

Ο Κονσταντίνο ξεκίνησε με βάση την υπόθεση πως εάν μια Πορτορικανή μητέρα διάβαζε παραμύθια της κουλτούρας της στα παιδιά της, θα βελτιωνόταν η αίσθηση του εαυτού τους.

Παιχνίδι ρόλων

Στη μεθοδολογία αυτή περιλαμβανόταν και το παιχνίδι ρόλων: η μητέρα διάβαζε τις ιστορίες στο παιδί στα αγγλικά και στα ισπανικά, και στη συνέχεια εκείνη και το παιδί της υποδύονταν κάποιον χαρακτήρα.

Ο Κονσταντίνο αφιέρωσε επτά χρόνια στην έρευνά του και, το 1985, δημοσίευσε τα ευρήματά της, μαζί με τους ψυχολόγους συναδέλφους του από το Πανεπιστήμιο Φόρνταμ, τους Ρόμπερτ Γκ. Μαλγκάντι και Λόιντ Χ. Ρόγκλερ (Cuento therapy: Folktales as a Culturally Sensitive Psychotherapy for Puerto Rican Children – «Θεραπεία Κουέντο: Αφήγηση παραμυθιών ως μέθοδος ψυχοθεραπείας που λαμβάνει υπόψη το πολιτισμικό υπόβαθρο»).

Η δημοσίευση πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου Φόρνταμ και του Λατινοαμερικάνικου Ινστιτούτου Έρευνας, και ήταν η πρώτη φορά που δημοσιεύτηκε στις ΗΠΑ έργο για ένα θεραπευτικό πρόγραμμα βασισμένο στην τεκμηρίωση και συμβατό με την πολιτισμική προέλευση του ασθενούς για παιδιά λατινοαμερικανικής καταγωγής.

Η ομάδα του Κονσταντίνο κατέδειξε πως η θεραπεία αυτή συνέβαλε στη μείωση του άγχους και της επιθετικότητας, βοηθούσε τα παιδιά να νιώσουν περήφανα για την καταγωγή τους και ενίσχυε τις δεξιότητες που σχετίζονται με τη διαδικασία σχηματισμού άποψης.

Παρόλο που δεν αποτελεί δημοφιλές είδος ψυχοθεραπείας στις ΗΠΑ, η θεραπεία κουέντο μελετήθηκε περαιτέρω σε άλλες λατινοαμερικανικές κοινότητες με παρόμοια θετικά αποτελέσματα.

Το 2009 δημοσιεύτηκε μια μελέτη με τίτλο The Effects of Cuento Therapy on Reading Achievement and Psychological Outcomes of Mexican-American Students («Τα αποτελέσματα της θεραπείας Cuento στην ανάγνωση και ψυχολογικές επιδράσεις στους μαθητές μεξικανοαμερικανικής καταγωγής»). Σε αυτή την έρευνα χρησιμοποιήθηκαν παρόμοιες μέθοδοι με εκείνη του Κονσταντίνο. Ωστόσο, η μητέρα που διαβάζει στα παιδιά αντικαταστάθηκε από μία ψυχολόγο – τη δρ Λέιλα Φλόρες-Τόρες– που διάβαζε στα παιδιά ιστορίες από τον μεξικανικό πολιτισμό, στα αγγλικά και στα ισπανικά.

Η Φλόρες-Τόρες ανέλαβε το κομμάτι της έρευνας που αφορούσε την ανάγνωση και το παιχνίδι ρόλων με 58 μαθητές μεξικανικής καταγωγής της Γ’ Δημοτικού. Στόχος της να διερευνήσει εάν η θεραπεία κουέντο μπορεί να αποτελέσει αποτελεσματική παρέμβαση στην αυτοπεποίθηση ενός παιδιού και στις επιδόσεις του στις εξετάσεις.

Τα αποτελέσματα ήταν θετικά, καθώς σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στις επιδόσεις των μαθητών στην ανάγνωση. Επίσης, σημειώθηκε βελτίωση ως προς την αυτοπεποίθησή τους και ζητήματα που συνδέονται με άγχος.

Τεχνικές της θεραπείας κουέντο

Η θεραπεία κουέντο αποτελεί μια πολύ άμεση και προσαρμόσιμη μέθοδο: Χρησιμοποιούνται ιστορίες από το πολιτισμικό υπόβαθρο των ασθενών προκειμένου να βελτιωθεί η ευεξία τους.

Πώς λειτουργεί:

Ο θεραπευτής επιλέγει μια ιστορία από τη χώρα καταγωγής του θεραπευόμενου: Θεραπευτές και θεραπευόμενοι βρίσκουν μαζί ιστορίες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους δεύτερους να βελτιώσουν πτυχές της ζωής τους. Οι ιστορίες πρέπει να είναι από την κουλτούρα καταγωγής του θεραπευόμενου και ο θεραπευτής θα του τις διαβάζει.

Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος θα υποδυθούν τους χαρακτήρες της ιστορίας αφότου τη διαβάσουν.

Εφαρμογή τεχνικών γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας: Ο δυο θα συζητήσουν για την ιστορία και το πώς αυτή συνδέεται με τον θεραπευόμενο, μέσω τεχνικών της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, προκειμένου να απαντηθούν ερωτήματα ή να διερευνηθούν συναισθήματα που μπορεί να αναδυθούν μέσα από την άσκηση αυτή.

Στο Τέξας, η Άλιξ Σουέιτκο Ντελγάδο Γκαρσία, ανθρωποκεντρική θεραπεύτρια, χρησιμοποιεί θεραπευτικές τεχνικές αφήγησης παρόμοιες μ’ εκείνες της θεραπείας κουέντο.

Ως μέλος της φυλής αυτοχθόνων Τότοπεκ που μεγάλωσε στο Νότιο Μεξικό, η Σουέιτκο Ντελγάδο Γκαρσία χρησιμοποιεί τη μέθοδο αυτή σε ασθενείς αυτόχθονες ή/και μετανάστες: «Κάποιες φορές προσαρμόζω τη μέθοδο για να ταιριάζει σε σύγχρονους αυτόχθονες ή σε άλλους που δεν εμπίπτουν σε αυτές τις κατηγορίες. Τους ρωτάω: Ποιος είναι ο αγαπημένος σας χαρακτήρας και γιατί; Σε τι μοιάζετε; Σε τι διαφέρετε; Σε ποια από τις διαφορές σας θα θέλατε να δώσετε σάρκα και οστά; Για να δούμε πώς μπορείτε να το πετύχετε».

Μια δημοφιλής ιστορία: Η καταγωγή του Ήλιου και της Σελήνης

Η πιο οικεία ιστορία είναι εκείνη της δημιουργίας του ήλιου και της σελήνης, καθώς πολλοί πολιτισμοί σε όλο τον πλανήτη έχουν τη δική τους εκδοχή.

Η ιστορία προσαρμόζεται και περιέχει κεντρικά θέματα που μπορούν να αξιοποιηθούν για τη εξέταση ζητημάτων ταυτότητας, ειδικά από όσους νιώθουν αποκομμένοι από την κουλτούρα τους ή δυσκολεύονται καθώς έχουν μεταναστεύσει σε άλλη χώρα.

«Αυτή η ιστορία, ανεξάρτητα από το πώς τη διηγούμαστε ή από ποια κουλτούρα προέρχεται, πάντα μιλάει για την ταυτότητα, τη σύνδεση, το να βρίσκουμε το φως μέσα μας ή στην κοινότητά μας, καθώς και για το πώς μπορούμε να συνυπάρξουμε», συμπληρώνει η Σουέιτκο Ντελγάδο Γκαρσία.

Παράλληλα, βλέπει πόσο βοηθούν οι ιστορίες της δημιουργίας του κόσμου, επειδή ο κόσμος θέλει να κατανοήσει τις ρίζες του.

«Οι ιστορίες για τη δημιουργία του κόσμου είναι πολύ σημαντικές επειδή λένε: “Από κάπου προέρχεστε και είστε εξίσου σημαντικοί με αυτή η ιστορία. Απλώς πρέπει να βρείτε τη δική σας ιστορία, εάν δεν την ξέρετε ήδη”», προσθέτει η ίδια.

`Βιβλία που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία κουέντο

Στην πιο παραδοσιακή πρακτική της θεραπείας αυτής, χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα βιβλία.

Στη μελέτη που παρουσιάστηκε νωρίτερα, οι μελετητές αξιοποίησαν ιστορίες από τις εκδόσεις Piñata Books.

Κάποια από αυτά τα βιβλία είναι τα εξής:

«Lucita Comes Home To Oaxaca / Regreasa a Oaxaca» («Η Λουσίτα επιστρέφει στην Οαχάκα») του Ρόμπιν Κανό, για ένα κορίτσι που το λένε Λουσίτα το οποίο ταξιδεύει από τις ΗΠΑ στο Μεξικό, τη χώρα καταγωγής του.

«Friends from the Other Side / Amigos del otro lado» («Φίλοι από την άλλη πλευρά») της Γκλόρια Ε. Ανζαλντούα, που αφηγείται την ιστορία δύο παιδιών, ένα με μεξικανοαμερικανική κι ένα με μεξικανική καταγωγή που γίνονται φίλοι.

«Family Pictures / Cuadros de familia» («Οικογενειακές φωτογραφίες»)της Κάρμεν Λόμας Γκάρζα,στο οποίο εξιστορεί πώς ήταν να μεγαλώνει ως παιδί μεξικανοαμερικανικής καταγωγής.

Η ιστορία της «La Llorona» («Λα γιορόνα»): ένας μύθος για το φάντασμά μιας γυναίκας που σκότωσε τα παιδιά της και θρηνεί γι’ αυτά.

Η θεραπεία κουέντο ενισχύει την αυτοεκτίμηση και μειώνει το άγχος

Η θεραπεία κουέντο έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει άτομα όλων των ηλικιών όσον αφορά την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της μείωσης του άγχους.

Είναι μια ωφέλιμη μορφή θεραπευτικής προσέγγισης, που λαμβάνει υπόψη το πολιτισμικό υπόβαθρο, για εκείνους που δυσκολεύονται με την αυτοεκτίμηση και το άγχος, καθώς και με την ενσωμάτωση. Μπορεί να βοηθήσει παιδιά που δυσκολεύονται στις εξετάσεις, ειδικά εκείνα με δυσκολίες στην ανάγνωση.

Η συγκεκριμένη μορφή θεραπείας μπορεί να είναι αποτελεσματική για εκείνους που δυσκολεύονται με την πολιτισμική αλλαγή που επέρχεται μεταναστεύοντας σε μια άλλη χώρα και νιώθουν αποκομμένοι από την κουλτούρα των γονέων τους ή για τη «δεύτερη γενιά» που βρίσκεται ανάμεσα σε πολιτισμικές ταυτότητες.

Παρόλο που η θεραπεία κουέντο ξεκίνησε από τη λατινοαμερικανική κοινότητα, οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται μπορούν να προσαρμοστούν για να βοηθήσουν άτομα από άλλες κουλτούρες, τα οποία αντιμετωπίζουν διάφορα ζητήματα ψυχικής υγείας.

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More