Γιατί αισθάνεστε καθήκον σας να σώσετε τον κόσμο; Η εργασιομανία και η σχέση της με το Τραύμα

Οι παππούδες και οι γιαγιάδες του Γκάμπορ Μάτε (Gabor Maté) σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς όταν ο ίδιος ήταν βρέφος. Ο πατέρας του στάλθηκε σε στρατόπεδο εργασίας. Η μητέρα του τον έδωσε σε έναν άγνωστο στον δρόμο για λίγες εβδομάδες για να τον σώσει από τους Ναζί.

«Ως ενήλικας, ξέρω ότι αυτό που έκανε η μητέρα μου ήταν η μεγαλύτερη πράξη αγάπης», λέει ο Ούγγρος γιατρός και ειδικός σε θέματα τραύματος. «Αλλά πώς νομίζετε ότι θα αντιδρούσε ένα μωρό σε αυτό; Τι άλλο μπορεί να σκεφτεί ένα μωρό εκτός από το “με απορρίπτουν και με εγκαταλείπουν, δεν με αγαπούν, δεν είμαι αρκετά καλό”;».

Η ανάμνηση της αίσθησης ότι δεν ήταν αρκετά καλός, ότι ήταν κατά κάποιον τρόπο υπεύθυνος για τη δυστυχία της μητέρας του κατά τον πρώτο κιόλας χρόνο της ζωής του, δεν έχει εγκαταλείψει τον 81χρονο σήμερα συγγραφέα μπεστ σέλερ βιβλίων όπως το «Όταν το Σώμα λέει Όχι» και «Ο μύθος του Φυσιολογικού», που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά.

«Το τραύμα δεν είναι αυτό που μας συμβαίνει», εξηγεί ο Ματέ. «Τραύμα είναι αυτό που συμβαίνει μέσα μας ως αποτέλεσμα όσων μας συμβαίνουν». Δεν υπάρχει όριο ηλικίας για το τραύμα. Το γονικό στρες μπορεί να επηρεάσει ένα παιδί ενώ βρίσκεται ακόμα στη μήτρα. Ο Ματέ λέει ότι ένας από τους τρόπους με τους οποίους το παιδικό του τραύμα έχει επανειλημμένα εμφανιστεί στη δική του ζωή είναι με τη μορφή εργασιομανίας. «Με έκανε εργασιομανή γιατρό επειδή έπρεπε να αποδεικνύω συνεχώς ότι ήμουν αρκετά καλός».

Η λέξη εργασιομανία διαδόθηκε το 1971 από τον ιερέα και ψυχολόγο Wayne Oates, με την έκδοση του βιβλίου του “Confessions of a Workaholic”, όπου περιγράφεται ως «ο ψυχαναγκασμός ή η ανεξέλεγκτη ανάγκη να εργάζεσαι αδιάκοπα». Όπως γνωρίζει όποιος το έχει βιώσει, μοιάζει πολύ με εθισμό. Επιτρέπεις στον εαυτό σου να σε καταπιεί ολόκληρο η δουλειά σου στο όνομα του πάθους, της αφοσίωσης, του επαγγελματισμού, του νοήματος, του σκοπού. Στο πίσω μέρος του μυαλού σου, υπάρχει μια φωνή που σου λέει ότι είναι εντάξει να κάνεις μόνο όσα χρειάζεσαι για να κερδίσεις τον μισθό σου, όπως κάνουν τόσοι άλλοι. Αλλά εσύ δεν μπορείς να σταματήσεις. Αυτό το κενό στην ψυχή σου δεν φεύγει ποτέ, όσο σκληρά κι αν προσπαθείς να το γεμίσεις.

Ο ενήλικας κυνηγάει τα επιτεύγματα και την επιτυχία. Αλλά το μόνο που θέλει το εσωτερικό παιδί είναι να του πουν ότι και μόνο που υπάρχει είναι αρκετό.

Πώς η καριέρα διαμορφώνεται από το παιδικό τραύμα

Το τραύμα είναι ένα τέρας με εκατομμύρια στόματα. Υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μας που ακόμη και εμείς δεν συσχετίζουμε πάντα διαισθητικά με τα τραύματά μας: οι βιοποριστικές μας επιλογές και η σχέση μας με την εργασία.

Κάποιοι πιστεύουν ότι χτίζουν την καριέρα τους μέσω ενός ισόβιου σχεδίου. Άλλοι ότι η καριέρα τους είναι ένα ατύχημα. Αν δεν έχετε περάσει χρόνια σε θεραπεία, μπορεί να είναι δύσκολο να κάνετε τη σύνδεση μεταξύ της πρώιμης παιδικής σας ηλικίας και της εργασίας που κάνετε ως ενήλικας. Ίσως δεν θέλουμε να παραδεχτούμε ότι το προσεκτικά οικοδομημένο επάγγελμά μας είναι προϊόν ενός βαθιά ευάλωτου κομματιού μέσα μας.

Μακάρι να γνώριζαν περισσότεροι από εμάς τις άφθονες αποδείξεις για τον ρόλο του τραύματος στη διαμόρφωση της σταδιοδρομίας. Όσοι εντάσσονται στα βοηθητικά επαγγέλματα – όπως η υγειονομική περίθαλψη (συμπεριλαμβανομένης της ψυχοθεραπείας), η κοινωνική εργασία ή το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης – είναι από τα πιο εξέχοντα παραδείγματά του.

Πολλαπλές μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι σε αυτά τα επαγγέλματα παρακινούνται από την επιθυμία να σώσουν άλλους από το να βιώσουν το τραύμα που είχαν υποστεί οι ίδιοι στη δική τους παιδική ηλικία. Αναφέρουν ότι έχουν βιώσει απόρριψη, έλλειψη αγάπης και φροντίδας και θέλουν να αποτρέψουν άλλους από το να βιώσουν το ίδιο. Έχουν έντονη την ανάγκη να σταματήσουν τον κύκλο της βίας και να βοηθήσουν άλλους που περνάνε τραυματικές εμπειρίες.

«Οι άνθρωποι επιδιώκουν να κυριαρχήσουν ενεργά σε αυτό που παθητικά υποφέρουν»

Αυτό το μοτίβο μπορεί να εμφανιστεί και σε απροσδόκητες καριέρες. Στους Financial Times, η Naomi Shragai γράφει για μια θεατρική ατζέντισσα «που διαπίστωσε ότι το να φροντίζει τους ηθοποιούς και να μάχεται για τη θέση τους ήταν τόσο φυσικό όσο η αναπνοή»:

«Ήταν η μεγαλύτερη από τρία αδέλφια σε μια οικογένεια όπου ο πατέρας ήταν αλκοολικός και η μητέρα απουσίαζε, αφήνοντάς την υπεύθυνη για τα δύο μικρότερα αδέλφια της. “Έπιασα δουλειά ως γραμματέας σε έναν ατζέντη όταν ήμουν 18 ετών. Από τη στιγμή που άρχισα να ασχολούμαι με αυτούς τους εξαιρετικούς ανθρώπους – ηθοποιούς – που είχαν τόσο μεγάλη ανάγκη, ε, δεν υπήρχε άλλη δουλειά στον κόσμο για μένα. Επειδή αναπαρήγαγα εντελώς την οικογένειά μου και απλώς τους φρόντιζα. Έτσι, ο μεγαλύτερος μεθυσμένος ηθοποιός, αυτός θα ήταν ο πατέρας μου, και θα υπήρχε κάποια λαμπερή γυναίκα που θα ήταν απόμακρη και μόνη. Αυτό για το οποίο έγινα γνωστή είναι ότι φρόντιζα πολύ δύσκολες γυναίκες – ήμουν εξαιρετική μαζί τους”».

Στη θεωρία του για την κατασκευή καριέρας -ένα πλαίσιο για να κατανοήσουμε γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν τη δουλειά που κάνουν- ο ψυχολόγος Mark L Savickas προσφέρει μια ισχυρή εικόνα για να κατανοήσουμε ιστορίες όπως αυτή της ατζέντισσας: «Οι άνθρωποι επιδιώκουν να κυριαρχήσουν ενεργά σε αυτό που παθητικά υποφέρουν».

Και όσοι στερούνται της επιλογής να εκφράσουν το τραύμα τους με ευυπόληπτους τρόπους;

Όλα αυτά πρέπει να διαβαστούν με ένα τεράστιο disclaimer: Εδώ μιλάμε για επιλογές καριέρας, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η συζήτηση δεν μπορεί να διαχωριστεί από τα προνόμια. Τι γίνεται με εκείνους που στερούνται της επιλογής να «κυριαρχήσουν» στο τραύμα τους με προσαρμοστικούς ή κοινωνικά εγκεκριμένους τρόπους;

Να μια ένδειξη: Σύμφωνα με μια μελέτη για τους μαύρους Αμερικανούς, σε σχέση με το να μην έχουν βιώσει ποτέ τραύμα, το να έχουν βιώσει περισσότερα από τέσσερα τραύματα συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες σύλληψης, φυλάκισης και κάθειρξης. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες συνδέεται επίσης με την πιθανότητα φυλάκισης μεταξύ των ατόμων με ιστορικό τραύματος. Το ακόλουθο βίντεο του Compassion Prison Project, όπου οι κρατούμενοι καλούνται να κάνουν ένα βήμα μέσα στον κύκλο για κάθε τραυματική εμπειρία της παιδικής ηλικίας που έχουν βιώσει, μιλάει από μόνο του.

Ίσως δεν ενεργεί κάθε παθιασμένος θεραπευτής, νοσηλευτής ή δημοσιογράφος ορμώμενος από το παιδικό του τραύμα. Αλλά μερικοί το κάνουν. Η αναγνώριση αυτής της αλήθειας είναι μια περίπλοκη άσκηση και ένα άδικο βάρος.

Να ξέρετε όμως το εξής: Το να αναγνωρίζετε ότι είναι τραύμα αυτό που μπορεί να σας έχει μετατρέψει σε εργασιομανή δεν σημαίνει ότι πρέπει να τα παρατήσετε εντελώς. Σημαίνει απλώς να δώσετε στον εαυτό σας την ευκαιρία να αμφισβητήσει τις υποθέσεις που έχουν διαμορφώσει τη σχέση του με την εργασία και ίσως να αναδιαμορφώσει απαλά την ίδια τη σχέση.

Γιατί τι γίνεται αν αυτό που αποκαλούμε πάθος είναι η μακριά σκιά μιας ιστορίας που έχει ξεχαστεί προ πολλού;

Πηγές: Sanity by Tanmoy, PubMed, Sage Journals, Financial Times, Compassion Prison Project

Διαβάστε επίσης:

• Γκάμπορ Μάτε: Αποκλειστική συνέντευξη με τον «γκουρού του τραύματος»
• Bessel van der Kolk: Αποκλειστική συνέντευξη με τον «σύγχρονο Φρόιντ» του Τραύματος
• Τραύμα: Η αόρατη δύναμη που διαμορφώνει τη ζωή μας – Η σχέση του με τις ασθένειες και ο δρόμος της θεραπείας

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More