Από την «Αμερικάνικη Σκουριά» στο δάκρυ της Αριζόνας

Για εκατό χρόνια η Κοιλάδα είχε υπάρξει το κέντρο της παραγωγής χάλυβα στη χώρα, στον κόσμο ολόκληρο, από τεχνική άποψη, αλλά  στο διάστημα που είχε μεσολαβήσει από τη γέννηση του Πόε και του Άιζακ είχαν χαθεί περισσότερες από 150.000 θέσεις εργασίας στην περιοχή- οι περισσότερες πόλεις δεν είχαν πια χρήματα για βασικές υπηρεσίες · πολλές δεν είχαν πια αστυνομία. Όπως είχε ακούσει ο Άιζακ την αδερφή του να λέει σε κάποιο συνομιλητή της: «οι μισοί κάτοικοι μπήκαν στο επίδομα της πρόνοιας και οι άλλοι μισοί ξανάγιναν κυνηγοί και συλλέκτες τροφής».

Οι δυο νέοι, οι ήρωες του μυθιστορήματος, θα γνωρίσουν τη βία, το έγκλημα, την κοινωνική, οικονομική και ηθική κρίση που μαστίζει την Αμερική.

Το μυθιστόρημα «Η Αμερικάνικη Σκουριά» (American Rust, 2009) του Φίλιπ Μάγιερ, εκδόσεις Καστανιώτη, εκτυλίσσεται σε μια μικρή πόλη της Πενσυλβάνια, η οποία  έχει μαραζώσει από την αποβιομηχάνιση.

Βρισκόμαστε στις δεκαετίες του 1990- 2000. Τα χαλυβουργεία είχαν ήδη κλείσει και η «Ζώνη της Σκουριάς» (Rust Belt), μια περιοχή γεμάτη νεκρές βιομηχανίες, οι οποίες  εκτείνονται από τα Μεσοδυτικά έως τα βορειοανατολικά τμήματα της Νέας Υόρκης, έχει ερημώσει. Η περιοχή βιώνει έντονη ανεργία, βία, εγκληματικότητα και κοινωνική παρακμή. Οι νέοι μεγαλώνουν σε έναν τόπο που δεν τους υπόσχεται τίποτα. Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να ξαναβρούν νόημα και ταυτότητα.

Ο Τραμπ δεν προέκυψε τυχαία. Ούτε παρήγαγε πολιτική. Απλώς εργαλειοποίησε την απελπισία και την οργή των ανθρώπων. Η εκλογική του βάση στηρίζεται σε συναισθήματα απώλειας, ματαίωσης, θυμού και ανάγκης για δικαιοσύνη. Είναι άνθρωποι που θεωρούν ότι το σύστημα τους αδίκησε και συνεχίζει να τους αδικεί.

Η φιγούρα του μάρτυρα ενώνει

Στην κοινωνική ψυχολογία, η φιγούρα του μάρτυρα ενώνει, επειδή προσωποποιεί τη θυσία για μια μεγαλύτερη αποστολή. Στην προκειμένη περίπτωση ο Τσάρλι Κερκ μετατράπηκε σε τέτοιο σύμβολο. Η χήρα του, συγχωρώντας τον δράστη, πρόσφερε μια ηθική υπεροχή που ανυψώνει τη συλλογική ταυτότητα.

Το τσάι πάρτι και το συναίσθημα της Αμερικής

Ωστόσο, για να κατανοήσουμε πώς η Αμερική έφτασε σε τέτοιες εκδηλώσεις μαζικού συναισθήματος, πρέπει να επιστρέψουμε στο 2009, όταν γεννήθηκε το Tea Party.

Το Tea Party δημιουργήθηκε το 2009, με αφορμή την οικονομική κρίση και τις πρώτες πολιτικές αποφάσεις του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα (διάσωση τραπεζών και  υγειονομική μεταρρύθμιση). Ήταν ένα λαϊκό δεξιό κίνημα διαμαρτυρίας, το οποίο συσπείρωσε τα πιο αντιδραστικά στοιχεία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ηταν οργανωμένο γύρω από θέματα όπως οι υψηλοί φόροι, η διαμαρτυρία απέναντι στη διογκωμένη Δημόσια Διοίκηση και η υπεράσπιση της «παραδοσιακής Αμερικής».

Από ψυχολογική σκοπιά, το Tea Party αποτέλεσε συλλογική έκφραση φόβου και απώλειας αξιοπρέπειας – όπως ακριβώς οι ήρωες στο μυθιστόρημα «Αμερικάνικη Σκουριά». Ένας κόσμος που αισθανόταν ότι το σύστημα τον εγκατέλειψε, μετατράπηκε σε μάζα με κοινή φωνή.Το Tea Party δημιούργησε έτσι το κοινωνικό ψηφιδωτό υπόβαθρο — μια συμμαχία θυμού, φόβου και αίσθησης αδικίας — που αργότερα αξιοποίησε ο Ντόναλντ Τραμπ για να ανέλθει στην εξουσία.

Στο Tea Party, το «τραύμα» ήταν η οικονομική κρίση, η φορολογία, η αίσθηση της αδικίας. Στη συγκέντρωση για τον Κερκ, το τραύμα είναι η βίαιη απώλεια ενός χαρισματικού ηγέτη.

Στη συγκέντρωση, η Ερίκα Κερκ και ο Ντοναλντ Τραμπ μετατρέπουν την απώλεια σε συλλογικό πένθος με θρησκευτικά και εθνικιστικά χαρακτηριστικά.

Τα ατομικά παράπονα μετατρέπονται σε συλλογική οργή

Και στις δυο συνθήκες μπορούμε να δούμε  το σχήμα που περιέγραψε ο Γκυστάβ Λε Μπον (Gustave Le Bon), στην Ψυχολογία των μαζών: τα ατομικά παράπονα μετατρέπονται σε συλλογική οργή τροφοδοτούμενη από συγκίνηση, θρησκευτικούς συμβολισμούς και εθνικιστική ρητορική.

Η κουλτούρα της ταπείνωσης

Αυτή η εξέλιξη συνδέεται άμεσα με την κριτική του Αμερικανού καθηγητή πολιτικής φιλοσοφίας, Μάικλ Σαντέλ, ο οποίος μίλησε για την «τυραννία της αξίας». Σύμφωνα με τον Σαντέλ, η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και η λογική της αξιοκρατίας καλλιέργησαν μια κουλτούρα αλαζονείας για τους νικητές και μια κουλτούρα ταπείνωσης για τους χαμένους. Όσοι βρέθηκαν στις βιομηχανικές περιοχές της «Ζώνης της Σκουριάς» αισθάνθηκαν εγκαταλελειμμένοι και περιφρονημένοι.Χωρίς την αξιοπρέπεια της εργασίας τους.

Αυτή η αίσθηση ταπείνωσης γέννησε πρώτα την αγανάκτηση του Tea Party και στη συνέχεια τροφοδότησε την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Σαντέλ εξηγεί ότι η ανάγκη των πολιτών δεν είναι μόνο οικονομική· είναι και υπαρξιακή: θέλουν η κοινωνία να αναγνωρίσει την αξιοπρέπεια της εργασίας τους και την αδικία που υπέστησαν

Το συλλογικό πένθος ως πολιτική ταυτότητα

Στη συγκέντρωση για τον Κερκ, αυτό το αίτημα για αναγνώριση πήρε συμβολική μορφή: το πένθος έγινε ταυτότητα, η απώλεια μετατράπηκε σε αποστολή, και η χήρα του Κερκ με τη στάση της προσέφερε στο πλήθος μια αίσθηση ηθικής δικαίωσης.

Εδώ η εξουσία δεν περιορίζεται στο να σχολιάζει τα γεγονότα· τα μετατρέπει σε σύμβολα. Η δολοφονία του Τσάρλι Κερκ και η τελετή μνήμης στην Αριζόνα– με περισσότερους από 100.000 πολίτες να συμμετέχουν- λειτούργησαν ως πολιτικό αφήγημα: η μορφή του Κερκ ανυψώθηκε σε μάρτυρα, το πλήθος βρήκε στα δάκρυα και στο πένθος μια νέα συλλογική ταυτότητα, κι ο Τραμπ εμφανίστηκε ως εγγυητής της συνέχειας.

Όπως έγραψε πριν από λίγους μήνες στον Guardian, η Moira Donegan, οι Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν μια «αργή συνταγματική κατάρρευση». Σ’ αυτό το πλαίσιο, η εργαλειοποίηση τέτοιων συμβόλων δεν αποτελεί απλώς επικοινωνιακή τακτική· είναι το μέσο με το οποίο η δημοκρατία αποδομείται, βήμα το βήμα, υπό το βάρος ενός ηγέτη που μετατρέπει την αγανάκτηση σε πίστη και την πίστη σε εξουσία.

www.ertnews.gr

Διαβάστε περισσότερα… Read More